عارضه آسیب دیدگی رباط صلیبی

مهران یوسفی فر/ کشکان:
مقدمه امروزه با روی کار آمدن انواع ماشین آلات از میزان فعالیتهای جسمانی افراد بسیار کاسته شده و افراد در اثر فقر حرکتی.با ناهنجاریهای اسکلتی در انواع مفاصل و استخوانهای بدن مواجه هستند.

به خاطر اینکه ثبات مفصل زانو فقط بر رباط ها و عضلات اطراف زانو متکی است، و بیشتر وزن بدن را متحمل می شود این مفصل می تواند به سادگی دچار آسیب دیدگی شود. در این حالت یک ضربه مستقیم به زانو یا انقباض بیش از حد عضله (در شرایطی مثل تغییر ناگهانی جهت در زمان دویدن) می تواند به مفصل زانو آسیب وارد کند.

عارضه آسیب دیدگی رباط صلیبی: اصطلاح پیچ خوردگی و پارگی نامیده می شود و بر اساس شدت به گروه های زیر قابل تفکیک است: لیگامان صلیبی قدامی (ACL) یکی از مهمترین لیگامان های تثبیت کننده زانو می باشد به عبارتی ترمز زانو می باشد. از آنجا که میزان بروز پارگی آن خصوصا در ورزشکاران قابل توجه می باشد، بازسازی آن بسیار اهمیت دارد.یکی از شایعترین آسیب های زانو، کشیدگی یا پارگی لیگامان متقاطع (صلیبی) قدامی (جلویی) است که معمولا در حین ورزش های پرتحرکی مثل فوتبال یا والیبال، بسکتبال ایجاد میشود.

آناتومی زانو:

زانو بزرگترین مفصل بدن است. این مفصل از کنار هم قرار گرفتن سه استخوان تشکیل شده است. قسمت پایینی استخوان ران، قسمت بالایی استخوان ساق و استخوان کشکک. قسمت انتهای پایینی ران روی ساق حرکات لولایی دارد و کشکک در فرورفتگی شیار مانند پهنی که در جلوی انتهای پایینی ران قرار دارد میتواند به طرف بالا و پایین حرکت کند. مفصل زانو لیگامان های قوی دارد که استخوانها را به یکدیگر متصل میکند. این لیگامان ها مانع میشوند که استخوان های تشکیل دهنده مفصل در هر جهتی حرکت کنند.رباط ها نوارهای بافتی بسیار محکمی هستند که دو سر آنها به استخوان های دو طرف مفصل متصل میشود و وظیفه آنها اینست که از یک طرف دو استخوان تشکیل دهنده مفصل را در کنار هم نگه داشته و احازه نمیدهد که ار هم دور شوند و از طرف دیگر به استخوان های تشکیل دهند مفصل اجازه میدهد تا فقط در جهات خاصی روی هم حرکت کنند و اجازه حرکت در هر جهتی را نمیدهد.

به زبان دیگر وظیفه آنها اجازه و تسهیل حرکت استخوان ها فقط در جهت های خاص است. مهم ترین جهتی که لیگامان های زانو اجازه حرکت میدهند خم و راست شدن زانو است گرچه زانو در جهات دیگر هم حرکات خفیفی دارد. زانو چهار لیگامان مهم دارد که عبارتند از لیگامان متقاطع قدامی یا ACL لیگامان متقاطع خلفی یا PCL لیگامان کلترال داخلی یا MCL لیگامان کلترال خارجی یا LCL .

لیگامان های متقاطع در داخل زانو بصورت ضربدری در مقابل یکدیگر قرار گرفته اند بصورتیکه لیگامان متقاطع قدامی در جلوی لیگامان متقاطع خلفی است. وظیفه اصلی این لیگامان ها ممانعت از لغزیدن ساق به جلو و عقب نسبت به ران است. لیگامان متقاطع قدامی در وسط مفصل زانو و بصورت مایل قرار گرفته است و مانع از لغزیدن ساق به سمت جلو میشود. این لیگامان همچنین در حفظ پایداری چرخشی زانو موثر است.

رباط صلیبی قدامی چگونه آسیب میبیند:
تقریبا نصف آسیب های لیگامان متقاطع قدامی همراه با آسیب به دیگر قسمت های زانو مثل آسیب به غضروف مفصل، منیسک و دیگر لیگامان های زانو است. آسیب این لیگامان در ۵۰ درصد موارد همراه با آسیب به منیسک، در ۳۰ درصد موارد همراه با آسیب به غضروف مفصلی و در ۳۰ درصد موارد همراه با آسیب به لیگامان های جانبی یا کلترال زانو است.

آسیب لیگامان صلیبی قدامی زانو ممکن است بصورت فقط یک کشیدگی باشد و یا ممکن است لیگامان دچار پارگی ناقص یا پارگی کامل شود. اکثر آسیب های این لیگامان بصورت پارگی کامل است. لیگامان متقاطع قدامی با مکانیسم های متفاوتی پاره میشود. تغییر ناگهانی وضعیت تنه روی زانو، ایستادن ناگهانی در حین دویدن، جهیدن و رسیدن مجدد به زمین در وضعیت نامناسب و ضربه مستقیم مثل تکل در فوتبال همگی میتوانند علل ایجاد اسیب در این لیگامان باشند. وارد شدن ضربه شدید از جلو به پایین ران میتواند موجب پارگی رباط متقاطع قدامی شود. عوامل دیگری که در پارگی ACL موثرند:

-عوامل محیطی.ورزش‌هایی که با پریدن و دویدن در ارتباطند احتمال آسیب رباط افزایش می‌یابد.

-علل آناتومیک.احتمال آسیب رباط متقاطع جلویی در قسمت میانی، بیشتر از نواحی دیگر است.همچنین در خانم‌های ورزشکار، پارگی رباط بیشتر اتفاق می‌افتد.

-علل هورمونی.با افزایش سطح هورمون استروژن، احتمال پارگی ACL بیشتر است.
-زاویQ – عدم آمادگی از قبیل هماهنگی عصبی عضلانی – تعادل- سن –
علائم بالینی پارگی رباط صلیبی قدامیدرجات آسیب

به طورکلی شدت و درجات آسیب رباط صلیبی جلویی(قدامی)شامل:
درجه ۱:پارگی خفیف است.ناپایداری وجود ندارد و میزان خونریزی پایین است.
درجه۲:خونریزی وجود دارد و پارگی ناقص است.به دلیل پارگی ناقص تاحدودی بی ثباتی وجود دارد.
درجه ۳:از هم گسیختگی فیبرها کامل است(پارگی کامل).خونریزی در مفصل وجود دارد و بی ثباتی ایجاد می‌شود.

در پارگی کامل رباط متقاطع جلویی به ویژه در ورزشکاران حرفه‌ای یک صدای پوپ ازطرف بیمار گزارش می‌شود.ابن صدا ی پوپ با احساسی از خالی نمودن زانو ایجاد می‌گردد.در لحظه پاره شدن درد شدید است اما پس از آن کاهش می‌یابد. چون خونریزی در مفصل (همارتروز) بعداً اتفاق می‌افتد درد ثانویه ناشی از آن وجود خواهد داشت.اما درصورت پارگی ناقص به علت وجود درد شدید، امکان ادامه فعالیت پس از آسیب غالباً وجود ندارد(برخلاف پارگی کامل).
در موقع پارگی یک صدای ناگهانی مثل پاره شدن چیزی در زانو احساس میشود و شخص ممکن است احساس کند زانویش از زیر تنه اش در میرود و ناپایدار شده است. بعد از آن درد شدید همراه با ایجاد تورم در ۲۴ ساعت اول بعد از پارگی و کاهش دامنه حرکت زانو ایجاد میشود. در بسیاری اوقات بدنبال پاره شدن رباط، خون زیادی در داخل مفصل زانو جمع میشود که به آن همارتروز Hemarthrosis میگویند.

در صورتیکه بیمار درمان مناسبی را انجام ندهد معمولا درد و تورم و محدودیت حرکتی بعد از چند هفته یا چند ماه خودبخود خوب میشود ولی به علت پاره ماندن رباط، زانو ناپایدار خواهد شد و بیمار هر چند وقت یکبار دچار پیچ خوردگی زانو شده و بدنبال آن زانو متورم و دردناک میشود.

اگر بیمار به این علائم بی توجه باشد و همچنان به ورزش ادامه دهد به علت ناپایداری زانو، دیگر بافت های زانو بخصوص منیسک ها در معرض جدی آسیب قرار میگیرند.

تشخیص آسیب لیگامان متقاطع قدامی:
مهمترین راه های تشخیص این آسیب توسط پزشک معمولاً متخصص ارتوپدی ا است اطلاعاتی که وی از علائم بیمار و نحوه ایجاد آسیب میگیرد و معاینه ایست که وی از زانوی بیمار بعمل میاورد. با این حال روش های تصویربرداری مانند رادیوگرافی ساده و ام آر آی MRI هم میتواند به تشخیص این آسیب کمک کند. مهران یوسفی فر کارشناس ارشد تربیت بدنی گرایش آسیب شناسی ورزشی و حرکات اصلاحی.