انتخاب رشته تحصیلی؛ چالش برانگیز ترین انتخاب در زندگی دانش آموزان

علی قربانی٭: شاید کلمه انتخاب یکی از مهمترین واژه هایی  باشد که هر انسان در طول زندگی خود با آن مواجه می شود. این  انتخاب می تواند برای هر کس متناسب با شرایط یا تبعاتی که در زندگی فردی یا اجتماعی او بر جای می گذارد ،یادآور خاطرات مثبت یا شیرین و یا تلخ و آزار دهنده باشد.  انتخاب رشته تحصیلی را هم می توان اولین و مهمترین انتخاب یک دانش آموز در طول زندگی برشمرد که می تواند بسته به نوع انتخابی که  گرفته می شود شیرین یا تلخ و آزار دهنده  باشد.

با پایان یافتن سال تحصیلی در دوره اول متوسطه، انتخاب رشته تحصیلی دانش آموزان یکی از مهمترین دغدغه هایی است که خانواده  ها، دانش آموزان و متولیان تعلیم و تربیت را درگیر می کند. تغییر الگوی نظام آموزشی و استقرار نظام ۳-۳-۶  رهاوردی بود که در طی زمان با مسائل مختلفی  روبرو بود. باید توجه داشت که با استقرار پایه دهم در سال تحصیلی ۹۶-۹۵ و تغییراتی که در فرایند انتخاب رشته تحصیلی و توسعه متوازن هدایت تحصیلی که یک سیاست راهبردی در آموزش و پرورش است، ۲۱هزار و ۴۸۰دانش آموز پایه نهم استان لرستان با چالشی جدی به نام  انتخاب رشته مواجه خواهند شد. شاید طبیعی باشد که در اولین سال اجرای فرایند جدید هدایت تحصیلی مشکلاتی وجود داشته باشد. ولی بررسی های صورت گرفته در استان های مختلف کشور، نشانگر این واقعیت است که در اولین سال اجرا، آن چنان که باید و شاید طرح جدید به دانش آموزان و والدین معرفی نشده است و خانواده ها هم نتوانسته اند خود را با شرایط جدید وفق دهند.

تردیدی نیست که انتخاب رشته تحصیلی یک فرایند جدی و هدفمند در زندگی دانش آموزان است و اگر این انتخاب آگاهانه و منطقی  انجام نشود، در آینده تحصیلی و زندگی دانش آموزان تأثیرات نامطلوبی بر جای خواهد گذاشت.

اما باید بر این نکته هم توجه داشت که  عملکرد والدین در این عرصه چگونه است و آیا والدین در این انتخاب با توجه به آمال و آرزوهایی که برای فرزندان خود در سر می پرورانند، عمل می کنند و آرزوهای تحقق نیافته خود را در زندگی برای فرزندان خود در نظر می گیرند و یا با توجه به علاقه، استعدادو توانایی فرزند خود، او را در این انتخاب، آگاهانه، هوشمندانه و عالمانه کمک می کنند.

آنطور که روانشناسان می گویند: دانش آموزان سال اول دبیرستان برای انتخاب شغل آینده خود باید به سه بخش مهم خودشناسی، حرفه شناسی و محیط شناسی توجه خاص داشته باشند تا بتوانند مسیر درست انتخاب رشته  تحصیلی را دنبال کنند.

چیزی که در بخش خودشناسی بیشتر باید مورد توجه قرار بگیرد هوش، استعداد، شخصیت، محدودیت ها، ویژ گی های جسمانی و اخلاقی فرد است.

در بخش حرفه شناسی نیز دانش آموز باید تلاش کند تا اطلاعات خود را نسبت به حرفه ها و مشاغل  موجود در جامعه بالا ببرد تا بتواند شغلی را که متناسب با علاقه و توانمندی های است، انتخاب کند.

در بخش محیط شناسی نیز ضرورت دارد تا دانش آموز با مطالعه جدی  به دنبال کسب اطلاعاتی در خصوص مشاغل مورد نیاز جامعه باشد که امکان اشتغال بیشتری را هم برای شخص در پی  داشته باشد.

چالش جدی که در خصوص انتخاب رشته تحصیلی در کشور وجود دارد، توسعه نامتوازن هدایت تحصیلی است. در حالی که کشور در سنوات گذشته به صورت غیر واقعی در برخی از رشته ها به حد اشباع رسیده و دانش آموزان مستعد و توانمندی به دلیل اشتباه استراتژیک در انتخاب رشته تحصیلی نتوانسته اند خود را به مراکز آموزش عالی و بازار کار برسانند در برخی رشته ها که اتفاقاً کاربردی ترو از امکان اشتغال بهتری در جامعه نیز برخورداراست عملاً با عدم استقبال  دانش آموزان و خانواده ها مواجه هستیم.

کاربردی نبودن علم و عدم مهارت آموزی آسیب دیگری است که در این بخش فارغ التحصیلان را رنج می دهدو می طلبد تا با برنامه ریزی های دقیق و سیاست های تشویقی و اقناعی  به دنبال توسعه متوازن هدایت تحصیلی و ترغیب دانش آموزان به تحصیل در رشته های فنی و مهارتی و مورد نیاز جامعه گام برداشت.

والدین عزیز هم باید بر این حقیقت توجه داشته باشند که نباید رسیدن به ناکامی های خود را درزندگی در  وجود فرزندانشان جستجو کنند و باید  به فرزند خود  این فرصت و اختیار را بدهند تا با علاقه و انگیزه شخصی  به دنبال ادامه تحصیل در رشته ای باشند که  متناسب با استعداد و توان آنهاست و به خاطر دستیابی به آن حاضرند تلاش و کوشش نمایند.

خانواده ها باید بپذیرند که  تحصیل فرزندانشان در رشته هایی که همراه با اجبار و اکراه  باشد ضمن هدر رفتن عمر و هزینه، احساس یاس و ناامیدی، سرخوردگی، عدم موفقیت شغلی و  افت تحصیلی را در دانش آموزان به دنبال خواهد داشت.

لذا در این مرحله حساس و سرنوشت ساز هم افزایی، تعامل و مشارکت فعال اولیاء، مربیان و رسانه های جمعی تنها عاملی است که می تواند دانش آموزان را در عبور از این مرحله حساس و سرنوشت ساز و انتخاب آگاهانه رشته تحصیلی کمک و یاری کند.

به امید فردای بهتر برای آینده سازان این مرزو بوم.

 

٭رئیس اداره اطلاع رسانی و روابط عمومی آموزش و پرورش لرستان