تکنیک هایی برای پیشگیری از پرخاشگری در کودکان و نوجوانان

یوسف میرزایی/ کشکان:

هر  عمل و  رفتاری که به طور مستقیم  در جهت هدف  و  به منظور  اذیت و  آزار رساندن  به دیگران  اعمال شود  ، عمل

پرخاشگرانه ^۱نامیده  می شود (صادقی ومشکبید حقیقی ، ۱۳۸۵ ) .

افراد پرخاشگر سعی می کنند خواسته های خود را از طریق تسلط ، توهین و تحقیر دیگران برآورده کنند ؛   پرخاشگری

نشان دهنده  آن است که افراد فقط به فکر خود هستند وبه حقوق وخواسته های دیگران اهمیت نمی دهند.

پرخاشگری می تواند به صورت توهین ، تنبیه بدنی ، حتی لبخند تمسخر آمیز وعبارات طعنه آمیز باشد(اسفندیار ۱۳۸۸).

برانگیختگی  بیش از حد ، نگاه های  تند  ، به هم فشردن  دندانها ، دیگران را سرزنش  کردن  ، نظم  کلاس ومدرسه را

بهم زدن ، دروغگویی ، عدم رضایت از رابطه خود با دیگران ،  فرار ازمدرسه ومنزل، چند  نمونه از  رفتارهای  پرخاشگرانه

هستند ( صادقی ومشکبید حقیقی ،۱۳۸۵) .

شکستن یا پاره کردن وسایل منزل ،دشنام دادن ،پرت کردن اشیاء ،بی ادبی ،تحقیر کردن دیگران ، فریاد زدن، لگد زدن

وگاز گرفتن نیز اشکالی  دیگر  از  حرکات  پرخاشگرانه  است  .

علل پرخاشگری :

۱- ناکامی^۲ : مهمترین  عامل  در  ایجاد پرخاشگری  است  ؛  ناکامی  هنگامی  برجسته  تر  می  شود که  هدف ،

ملموس  و  در  دسترس  باشد ؛ اگر  انتظارات  بالایی  را  در  کودکان  و  نوجوانان ایجاد  کنیم  و  بعد  به  صورت  غیر

موجه از  دستیابی  آن ها  به  هدف  جلوگیری  کنیم ،  ناکام  می  شوند .

۲- علل عصب شناختی وشیمیایی : در اثر تحریک شدن ناحیه ای از مغز به نام بادامه

۳- مصرف الکل

۴-مشکلات روحی  ، استرس  ،  کمبود عاطفه  و  محبت 

۵- ناراحتی های بدنی : مانند گرما، رطوبت ، آلودگی هوا ، بوهای نامطبوع ، سروصدای زیاد که باعث می شوند

آستانه رفتار پرخاشگرانه پایین بیاید .

۶- تماشای بازی  های  رایانه ای با  محتوای خشن  و تماشای  خشونت  در تلویزیون : کودکان  و  نو جوانان اگر

مستعد  پرخاشگری هم  نباشند اگر  مدت  طولانی  در  معرض  نمایش  این  فیلم  ها  قرار  بگیرند، پرخاشگر  می  شوند

(راس  پارک ^۳ ) .

۷- برای جلب توجه والدین  ، معلمان و همسالان

۸-تشویق رفتار  پرخاشگرانه : گاهی  اوقات برخی  والدین به  فرزندانشان  می  گویند  از  کسی  کتک  نخوری  ، تو

سری خور  نباشی  و  مواردی  از  این  قبیل  به جای  نشان  دادن رفتارهای  منطقی در برخورد  با  موانع ،که آنها را

به  پرخاشگری  تشویق  می  کند  (اکبری، ۱۳۸۵).

۹- مشاهده  رفتارهای  پرخاشگرانه ی والدین  با  هم

۱۰- داشتن  رفتار  پرخاشگرانه  والدین  با  کودکان و  نوجوانان

۱۱- مشاهده  اتفاقات خشونت  آمیز  در محیط  بیرون  از  خانه  مانند  مدرسه  و  خیابان   .

۱۲- پیشرفت  تحصیلی  ضعیف  در  مدرسه  باعث  پرخاشگری  می  شود ( مهریار  ۱۳۷۰) .

تکنیک های لازم برای پیشگیری ودرمان پرخاشگری :

۱-  برای درمان پرخاشگری، اولین گام این است که علل پرخاشگری را شناسایی وجهت رفع آن ها اقدام نماییم ؛اگر

پرخاشگری در اثر ناکامی باشد باید سعی کنیم کودکان ونوجوانان را در رسیدن به اهداف دوست داشتنی شان یاری کنیم

اگر علت اضطراب است ، باید ازنگرانی های درونی آنها آگاه شویم که دراین مورد ورزش کردن یکی از راه حلهای مفید

است ؛ اگر قربانی خشونت در مدرسه هستند باید بامسئولین مدرسه صحبت کنیم .

۲- یکی از مهارت هایی که باتقویت آن می توانیم از رفتار پرخاشگرانه پیشگیری کنیم ، جرأت ورزی است ؛ یعنی دفاع از

حقوق خود وبیان افکار واحساسات خود به شیوه ی مستقیم ومناسب ؛ افراد جرأت ورز برای خود ودیگران احترام قائلند

واجازه نمی دهند دیگران از آنان سوء استفاده کنند؛ از طرفی دیگر، به خواسته های دیگران احترام می گذارند وبا شیوه ی

مدبرانه با آنها ارتباط برقرار می کنند ؛ چند روش که به وسیله آنها می توان مهارت جرأت ورزی را تقویت کرد :

بیان ا حساسات خود بدون توهین به دیگران ، همدلی یعنی درک نیازهای دیگران ، با قدرت وصلابت صحبت کردن ،

تماس چشمی  برقرا ر  کردن  با  دیگران  هنگام  صحبت کردن با  آنها ،  بیان  عقاید خود وقتی  حتی  متفاوت  از  دیگران

فکر  می کنیم .

۳- انسان با مجموعه ای از انگیزه های پرخاشگری به دنیا نمی آید، بلکه رفتار پرخاشگرانه را یاد می گیرد (احمدی ۱۳۸۲) ؛

بنابراین ما والدین ومعلمان باید به گونه ای رفتار کنیم  که کودکان ونوجوانان رفتار های منطقی و به دور از خشونت را از

ما  یاد بگیرند .

۴-  تماشای بازی های رایانه ای و برنامه  های تلویزیونی بامحتوای خشونت آمیز ر ا برای آنها محدود کنیم  .

۵- به  آن  ها  یاد  دهیم  همیشه فضای  روانی  و  ذهنی  خود  را  برای  شنیدن  و  دریافت  های  نابجا  آماده  کنند ؛

یعنی انتظار  داشته باشند دیگران  به  بد ترین  شکل  ممکن  با  آنها  برخورد  کنند  .

۶- به آنها  یاد  دهیم  نسبت  به  حرف  ها  و  رفتارهای  دیگران  حساسیت  افراطی  نداشته  باشند .

۷- اگر  دانش  آ مو زان  و  فرزندانمان  پرخاشگرند  ،  به  سایر  رفتارهای  خوب شان   پاداش  بدهیم .

۸- حس   همدلی  را  در  آنها  تقویت  کنیم  یعنی بتوانند خود  را  به جای  دیگران قرار  دهند  و  دیگران  را  درک  کنند .

۹- ایجاد  صمیمیت  در  خانواده با  کارهایی مانند  مشارکت  با  هم  در  انجام  کارها  و  اطمینان و اعتماد  به  همدیگر .

۱۰- عدم  تبعیض  بین  فرزندان در  خانواده  و دانش  آموزان  در  مدرسه .

۱۱- فراهم  کردن  زمینه ی لازم  برای  تخلیه ی  مناسب هیجانات  آنها  ، مثلا  با  ورزش  کردن .

۱۲- وقتی در  خانواده  عصبانی  می  شوند ، چند  لحظه  سکوت کنیم  و بعد از اینکه  آرام  شدند با  آنها صحبت  کنیم .

۱۳- سعی  کنیم  جوی  که  در  خانواده  ایجاد  می کنیم  جوی  دموکراتیک  باشد ؛ نه  استبدادی   یا  آزادی  مطلق .

۱۴– کودکان  و  نوجوانان را  پر  توقع  بار  نیاوریم  و  صد در صد  خواسته  هایشان  را  برآورده  نکنیم  زیرا  در  محیط

بیرون  از  خانه  نیز  انتطار  دارند  همگان  به  خواسته  هایشان  توجه  کامل   کنند  .

به  قول حافظ شیرازی :   « ناز پرورد  تنعم  نبرد  راه  به  دوست                    عاشقی  شیوه  رندان  بلاکش  باشد»

پانوشت ها:

۱- aggressive action

۲-frusration

۳-rosspark

منابع  :

۱- اکبری ، ابوالقاسم، مشکلات جوانان ونوجوانان ، چاپ دوم ، نشر ساوالان ، تهران، ۱۳۸۱

۲-نوابی نژاد ، اکرم ، رفتارهای بهنجار ونابهنجار در کودکان، ۱۳۷۲

۳-احمدیان راد ، سیمین ، چرا بعضی از نوجوانان پر خاشگر می شوند ؟

۴-خنیفر حسین ، پور حسینی مژده ، مهارتهای زندگی

۵- سلطانی سکینه ، سایت تخصصی روانشناسی