آثار سوء زندان بر زنداني و خانواده ي او/ علي قائدرحمتي

 

آثار سوء زندان بر زنداني و خانواده ي او

علي قائدرحمتي

(رئیس اداره ی حقوقی، املاک و حمایت قضایی کارکنان اداره کل آموزش و پرورش استان لرستان)

_____________________________

اشاره: ضمن سلام وخسته نباشید خدمت همه ی قضات محترم مراجع قضایی دادگستری  که بادقت وحوصله و با بذل جان در راه اجرای عدالت لحظات گرانمایه عمر خود را مصروف خدمت به جامعه اسلامیمان می نمایند.

 مقاله زیر را جهت استحضار این عزیزان وهمه ی حقوقدانان ومجریان عدالت معروض میدارم امید دارم که در آرائ صادره خود فقط قوانین خشک وغیر قابل انعطاف ملاک برخورد با ناقضین قانون قرار نگیرد وحتی المقدور از روانه کردن مجرمین به زندانها خوداری فرمایند وبا صدورقرار تعلیق مجازاتها مطابق ماده 49قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 (ماده27سابق) البته با احراز شرایط تعلیق شاهد کم شدن تعداد زندانیان باشیم چون برای ریشه کن کردن بیماری بیمار را نمیکشند باید با واقع نگری به آثار مخرب زندان بر روی خانواده های این افراد توجه جدی وعمیقی همه جانبه وکاربردی بعمل آید0 انشالله

تصوری که فرد درستکار از زندان در ذهن خود دارد با تصوری که یک زندانی دارد هرگز یکسان نبوده ونیست0 زندان برای فرد درستکار رنج ومشقت وبدنامی است حال آنکه در نظر بسیاری از تبهکاران  زندان جایی است که در آنجا عده کثیری  رفقای خود را باز می یابند وبه هزینه دولت باهم زندگی می کنند 0تاکنون طبق تجویز علمای مکتب کلاسیک حقوق کیفری اگر تبهکار پس از ارتکاب جنایت دستگیر شود او را به زندان می سپارند. در آنجا اغلب اوقات  تبهکاران کار نمی کنند وهزینه نگهداری آنان تحمیل جدید ومضاعفی است بر بودجه دولت ومالیات دهندگان  و به علاوه بیکاری برای سلامتی جسمی و روانی زندانیان بشدت مضر بوده وآنان را از شایستگی زندگی اجتماعی محروم می نماید0(مبانی جرم شناسی دکتر مهدی کی نیا، جلد اول، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ نهم، سال 88 )

در زمینه عدم امکان تامین عدالت از طریق کیفر آنچه می توان به گفتار کین برگ وآنریکو فری و سایر دانشمندان افزود این است که کیفر زندان با اصل شخصی بودن مجازاتها که دانشمندان علم حقوق به آن باور دارند صد درصد مخالف و مانعه الجمع است چون هنگامی که مجرم به علت ارتکاب فعل مجرمانه و صدور حکم محکومیت روانه زندان می شود خانواده وعائله او-پدر پیر – مادر ناتوان  -همسر جوان ونگون بخت وهچنین کودکان خردسالش شدیداً مجازات جسمی و روانی می شوند. حتی سایر کسانی که تحت کفالت او بوده اند نان آور خود را از دست داده اند در این هنگام نه فقط مجرم بلکه ناکرده بزه وبیگناهان نیز در آتش محرومیت خواهند سوخت ومتاسفانه باید گفت که راه خلاف و بزهکاری  به سوی آنان گشوده خواهد شد0

بنابراین در چنین سیاست کیفری خشک و تر باهم می سوزند  و نتیجه آنکه اعمال این مجازات خود یک عامل جرم زای بسیار قوی است0

این کیفر (زندان) با اصل اقتصادی هم سر ناسازگاری دارد زیرا ازیک سومردم با دادن مالیات و دسترنج خود و دولت با تامین بقیه هزینه ها و درآمد ملی که صرف بی معنی زندان و زندانیان  میشود و از دیگر سو جامعه از کار و فعالیت اقتصادی و درآمد  و تولید افرادی که به زندان افتاده اند محروم می ماند 0

گفتنی است که زندان نه فقط یک مدرسه مجرم پروری است بلکه به راستی یک دانشگاه جنایی است  هرنوع جنایت و رذالت اخلاقی را می توان در زندان آموخت. زندان به زندانیان فرصتی خواهد داد تا اشتباهات خود را مرور و اصلاح نمایند و خوب بیندیشند که بار دیگر چگونه ماهرانه  دست به جنایت زنند تا گرفتار پنچه عدالت نشوند. خلاصه کیفر زندان از یک موجود بی خطر یا کم خطر موجود و فردی خطرناک بد پیشینه و بی آبرو تحویل جامعه می دهد.

     باید از تاریخ پند گرفت واز تجربه تلخ دهها قرن آدمیان وجوامع گوناگون درسی نو آموخت وآن اینکه مجازات در جلوگیری از انحراف موثر نبوده وکیفر جامعه ای را اصلاح نکرده است 0 چون ترس از کیفر مانند ترسهای دیگر جرم زا است وبازار اتهام وافترا ومظلوم کشی را نیز در پی دارد0

    به یاد داشته باشیم که باکشتن ونابود کردن بیمار بیماری از بین نمی رود0انسانیت حکم می کند که در درمان بیماران بکوشیم 0باید در گند زدایی محیط زیست پا برجا بود و با میکروب وعوامل بیماری زا مبارزه کرد تا کسی بیمار نگردد باید پیشگیری کرد وعلاج واقعه را قبل از وقوع بعمل آورد زیرا پیشگیری مطمئن تر و از نظر اقتصادی کم خرج تر است0

    جرم شناسی دانش پیشگیری از وقوع بزهکاری ومخاطرات اجتماعی است 0در این راه با سودجویی از تمام علوم تجربی انسانی-تربیتی –روانی –بهداشتی  -درمانی – اجتماعی – اقتصادی – اخلاقی – ومذهبی برای محیط سالم تلاش می کند تا در آن کمال انسانی متجلی گردد0جرم شناسی با علت وعوامل جرم زا مبارزه می کند وایمان دارد که انسان بزهکار پیش از آنکه عامل جرم باشد خود معلول است و گرفتار عوامل بی رحم و ویرانگر دیگر شده است 0

   جرم شناسی تنها به عدالت وآن هم عدالت لرزان نمی اندیشد به مرگ ونابودی وکیفر بیچارگان و از پا افتادگان فرمان نمی دهد بلکه به فرمان الهی نیکو پاسخ می دهد واحسان را از عدالت جدا نمی داند. "ان الله یامر با العدل والاحسان" احسان نیکی کردن است در حق دیگران- احسان اصلاح وخیر عموم و تامین سعادت و رفاه و خوشبختی و اعتلای  روانی جامعه است0 احسان از خصائل و کمالات الهی است برای خدایی شدن و در راه خدا گام زدن ومسیر استکمالی پیمودن وبه سوی مدینه فاضله شتافتن – سعه صدر و پایداری و مردانگی و تعاون و نیکوکاری و ایجاد تحول همه جانبه اجتماعی واجرای برنامه های صحیح و دقیق برای بازسازی اجتماعی بزهکار لازم وحیاتی است 0

جرم شناسی به پیشگیری از وقوع بزه وعواقب زیان آور آن ومخاطرات اجتماعی – از راه تحول همه جانبه اجتماعی وایجاد دگرگونی در سیستم آموزش وپرورش ونظام اقتصادی وسیاسی ومدنی واداری وخانوادگی و0000می اندیشد و در شخص بزهکار به نظر عطوفت می نگرد همچنانکه پزشک با نظر رحم و شفقت و اتکاء به مسئولیت حرفه ای خود به درمان و نجات بیمار از چنگال بیماری می کوشد0

   جرم شناسی می کوشد کسانی را که در اثر عوامل جرم زا به بسیاری از ویژگی های انسانی پشت پا زده اند به خود آورد تا حیاتی نوع آغاز کنندودر آنان اندیشه های والای انسانی اوج گیرد و به آغوش پراز مهر خانواده واجتماع باز گردند0

    در سیاست جزایی وجنایی اسلام کیفر زندان وحبس جزء درموارد بسیار محدود اصالت ندارد واین نکته را می توان از آثار وتالیفات بزرگان دین به دست آورد0

    همه واقفیم ومیدانیم که برقراری امنیت عمومی وحفظ حریم وحقوق مردم در مقابله با تهدیدها و تجاوز احتمالی اشخاص نابهنجار و متجاوز به حقوق دیگران همواره از دغدغه های اصلی و دل مشغولی مسئولین قضایی  کشور است و اعتقاد داریم که قضات محترم و خستگی ناپذیر دادگستری در چارچوب قوانین و مقررات با قانون شکنان برخورد قانونی نموده و می نمایند و آرامش و امنیت جامعه ما مرهون تلاش و زحمات این عزیزان و کلیه نیروهای نظامی –انتظامی وامنیتی می باشد 0مع الوصف از قضات عزیز و محترم این انتظار را داریم که با توجه به واقعیت های  موجود وآثار مخرب وتلخ زندان بر زندانی – جامعه وخانواده او وتوجه به این نکته که زندان نه تنها موجب اصلاح مجرمان نمی شود بلکه باعث جری شدن آنان میشود وآثار سوء ومخرب آن از آثار مثبت آن بیشتر است علیهذا با اعمال مواد 40 الی 87 قانون مجازات اسلامی مصوب 30/9/92 به مجازات های جایگزین حکم صادر نمایند تا هم قانون اجرا شده باشد وهم شاهد کاهش تعداد زندانیان باشیم وهم هزینه های سنگین و سرسام آور دولت کاهش یابد.