عارضه زانوي پرانتزي/ مهران يوسفي فر

 

عارضه زانوي پرانتزي

مهران یوسفی فر

(کارشناس ارشدآسیب شناسی ورزشی و حرکات اصلاحی تربیت بدنی و علوم ورزشی)

---

مقدمه:

اندام تحتانی علاوه بر آنکه پایه و سطح اتکای آدمی است عامل جابجای او نیز در بدن است. بنابرین ناهنجاری های این بخش علاوه بر تغییرات وضعیت ایستاده  و جا بجایی را تحت تاثیر قرار می دهد. همچنین عدم پیشگیری و اصلاح ناهنجاری های این بخش به بروز اختلالات ثانویه در سایر بخش های اندام تحتانی منجر می شود.ناهنجاری های اندام تحتانی ممکن است منشا مادر زادی یا اکتسابی داشته باشد. ناهنجاری های مادر زادی ناشی از توارث است مانند کف پای صاف یا به دلیل اختلالات رشد در دوران جنینی است.و مهم ترین علل ناهنجاری های اکتسابی در اندام تحتانی عبارتند از:عادات غلط در خوابیدن ایستادن راه رفتن کم تحرکی استفاده از کفش نا مناسب  بیماری ها و کمبود محرکات رشدی. و در بدن انسان سه نوع عضله وجود دارد:1-عضله صاف :که در ارگان های داخلی و دیواره رحم وجود دارد. 2-عضله قلبی:مسئول پمپاژخون در طی 24ساعت به تمام اندانم های حیاتی بدن است.3-عضله اسکلتی دستگاه عضلانی اسکلتی از این نظر که باعث ایجاد شکل اصلی بدن شده و یک داربست حمایتی و محافظتی را برای تمام دستگا های دیگر بدن فراهم می کند شبیه داربست فلزی ساختمان است.استخوان یک ماده ی نگهدارنده ی مطلوب و عالی استٰ، زیرا نه تنها قوی و محکم است،بلکه نسبتآ سبک نیز هست. محل ارتباط دو یا]چند استخوان را مفصل می گویند.دستگاه اسکلتی فرد بالغ به طور طبیعی دارای206قطعه استخوان تشکیل شده است که می توان آنها را به استخوان بندی محوری و ضمیمه ای تقسیم کرد.استخوان بندی محوری مشتمل بر80 استخوان است که شامل، جمجمه ،ستون مهره ها،جناغ سینه و دنده ها می شود.استخوان بندی ضمیمه ای مشتمل بر126 استخوان است که تمام استخوان های بالیی و پایینی را در بر می گیرد. و بیش از200مفصل است ودر حدود15تا12درصد وزن کل بدن را تشکیل می دهد.عضلات اسکلتی منبع نیرو قدرت می باشند(2)(82ص83).ویژگی های استخوان ها:کربنات کلسیم،فسفات کلسیم،کلاژن وآب ترکیبات اساسی استخوان ها هستند.حدود60تا70 درصد استخوان از کربنات کلسیم و فسفات کلسیم و25تا30درصد استخوان ازآب تشکیل شده است1))( ص21 )بیشترین آسیب در دستگاه عضلانی اسکلتی اتفاق می افتد از قبیل استرین ،اسپرین، در رفتگی و شکستگی ها . مفصل زانو بزرگترین مفصل بدن و بسیار پیجیده است. این مفصل به دلیل عملکرد لولایی اش در گروه مفاصل قرقره ای قرار می گیرد.عملکرد توامان تحمل و انتقال وزن،فشار و تنش زیادی بر روی مفصل زانو وارد می سازد. عضلات قوی باز کننده و خم کننده مفصل  زانو به همراه ساختار تاندونی نیرومند می تواند موجب عملکرد قوی در بیشترموارد می شود. آناتومی مفصل زانو از مفصل درشت نی رانی و مفصل کشککی رانی تشکیل شده است(1)(279ص281)

زانوي پرانتزي :

 اين عارضه نوعي اختلال در راستاي طبيعي ساق پاست كه در آن:زانو ها از يكديگر فاصله مي گيرند سطوح مفصلی کم می شودونیزدر درازمدت باعث آرتروز زانو می شود. فرد مبتلا بر روي لبه ي خارجي پا و به صورت اردكي راه مي روداستخوان درشت ني پا با پيچش داخلي همراه است.عارضه ي زانوي پرانتزي خفيف در2-3سال اول زنگي شایع است كه اغلب به دليل رشد و تحرك كودكان است و عموما تا قبل از سنين مدرسه رفع مي شود. 1-علل:وراثت 2-راه افتادن زود رس كودك و استفاده مداوم از پوشك هاي حجيم در دوران نوزادي.3-بيماري هايي كه بر روي استخوان يا ساختار مفصل زانو اثر مي گذراند مانند نرمي استخوان؛پوكي استخوان و آرتروز.4-آسيب هاي صفحات رشد زانو بر اثر ضربات حاد يا ناشي از پركاري كه به رشد نا برابر استخوان هاي زانو منجرمي شود.5-فلج عضلاني مانند بيماري فلج اطفال.6-بد جوش خوردن شكستگي هاي اطراف زانو.7-پارگي كپسول و رباط خارجي زانو.8-ضعف عضلاني مانند ضعف عضلات دو سر راني .9-كوتاهي عضلات مانندكوتاهي عضلات نيمه غشايي و نيمه وتري.(89ص).(3).

نشانه ها:

فرد مبتلا به زانوي پرانتزي با توجه به شدت ناهنجاري مي توانداينن نشانه ها را داشته باشد:1-راه رفتن اردك وار2-چرخش ساق 3-ضعف عضلات ناحيه خارجي مانند عضلات كشنده پهن نيام؛ دو سر راني و عضلات نازك نئي4- كوتاهي عضلات ناحيه داخلي  مانند عضلات نيمه غشايي و نيمه وتري راست داخلي  و درشت نئي قدامي.5-كشيدگي رباط ها  كپسول خارجي زانو و مچ پا و كوتاهي رباط ها و كپسول جانب داخلي زانو و مچ پا6-كاهش ارتفاع پايين تنه7-تغيير زاويه كشگكها و تمايل آنها به داخل.8-آرتروز زود رس.9-دردو احساس خستگي زود رس10-سائيدگي بيش از حد كناره ي خارجي كفش.

 ملاحضات اصلاحي ودرماني :

ارائه حركات تقويتي  براي عضلات  جانب خارجي ساق  و ران  مانند عضلات دو سر راني  كشنده پهن  نيام و گروه  عضلات نازك نئي.ارائه حركات كششيبراي عضلات  جانب داخلي ساق  و ران  مانند  عضلات نيمه غشايي نيمه وتري  راست داخلي و درشت نئي قدامي. ارئه حركات كششي براي كپسول داخل ناحيه زانو. تصحيح راه رفتن  به صورتي  كه پنجه مستقيمودر مسيرخط پيشرفت قرار گيرد. تصحيح كفش هايي  كه سائيدگي جانب خارج آنها بيشتر از حد معمول است. پرهيز از نشستن در وضعيت چهار زانو.

نمونه ها تمرين هاي  كششي:

در حالي كه رو به شكم خوابيده ايدمچ پا رابه خارج چرخانده و زانو را راست كنيد تا عضلات نيمه غشايي و نيمه وتريي تحت كشش قرار گيرند.2-حركت فوق را در وضعيت خوابيده به پشت انجام دهيد.3- در وضعيت ايستاده قرار گيريد  در حالي كه پا ها از يكديگر فاصله گرفته و از ناحيه جانب  داخلي مچ به زمين فشار آورد 4-در وضعيت نشسته  با گرفتن  مچ پا آن را به  حالت چرخش به خارج ببريد.5-در وضعيت نشسته به حالت قورباغه  با كمك  دست ها  تنه را از زمين  جدا كرده  و با فشار  كنترل شده  جانب  داخلي  ساق بر روي زمين  به كشش عناصر استاتيك جانب داخلي زانو.

نمونه تمرين هاي تقويتي:

1-در وضعيت ايستاده پا ها را به ترتيب  از يكديگر دور كنيد. دست موافق پاي دور شونده  با جلو گيري از  دور شدن پا ميتواند اعمال مقاومت كند.2-در وضعيت ايستاده كنار ديوار با جانب خارجي ساق  به ديوار  فشار آورده  ودر دور كردن   پااز يكديگر بكوشيد.3-در وضعيت ايستاده دو به دو پهلوي  يكديگر ران ها را از ناحيه  جانب خارجي  به هم چسبانده و آن ها را از يكديگر دور كنيد.4-در وضعيتايستاده يك توپ طبي يا وزنه متناسب را باكنار خارجي پا پرتاب كنيد(89ص93)  (3).

منابع:

1- حرکت شناسی آرتی فلوید ترجمه دکتر حمید طباطبایی-امیر محمد عابدینی انشارات بامدادچاپ دوم 1390.

2-ساختار و عملکرد دستگاه عضلانی اسکلتی جیمز واتکینز ترجمه دکتر ولی اله دبیدی روشن انتشارات امید دانش زمستان1381.

3-حرکات اصلاحی دکتر حسن دانشمندی دکتر محمدحسین علیزاده دکتر رضا قراخانلو چاپ دوم1386انتشارات دانشگاه تهران.