آسیب های اجتماعی
مهدیه امرائی*: انسان در فراز و نشیب تاریخ از دردها و آسیب های اجتماعی رنج برده و همواره در جستجوی علل و انگیزه های آنها بوده است تا راه ها و شیوه هایی را برای رهایی بیابد. نابسامانی های اقتصادی و روانی از جمله عواملی هستند که زمینه های مساعدی را برای انواع آسیب های […]
مهدیه امرائی*: انسان در فراز و نشیب تاریخ از دردها و آسیب های اجتماعی رنج برده و همواره در جستجوی علل و انگیزه های آنها بوده است تا راه ها و شیوه هایی را برای رهایی بیابد.
نابسامانی های اقتصادی و روانی از جمله عواملی هستند که زمینه های مساعدی را برای انواع آسیب های اجتماعی از قبیل طلاق، اعتیاد، همسرآزاری، کودک آزاری، فرار از منزل و… را فراهم می آوردند. چنانچه اکثریت آن افراد در شرایط بحرانی تحت حمایت های فوری و تخصصی لازم با استفاده از نیروهای متخصص و با استفاده از روش های مناسب قرار گیرند میتوان از گرایش بیشتر و گرایش مجدد آنان به آسیب های اجتماعی جلوگیری کرد، اینکه چه چیزی به عنوان آسیب شناخته میشود؟ عوامل زمینه ساز و علل آشکار کننده آن کدام ها هستند؟ در کدام طبقات گسترش بیشتری دارند؟ در کدام سنین گسترش بیشتری دارند؟ توانایی جامعه برای کنترل و نظارت بر آنها چقدر است؟ از چه راه هایی میتوان به کاهش آنها مبادرت کرد؟ همه اینها سوالاتی هستند که در حوزه آسیب شناسی اجتماعی مورد بررسی قرار میگیرند.
در ایران نیز مانند سایر کشورهای در حال توسعه، رشد و گسترش آسیب های اجتماعی یکی از دغدغه ها و نگرانی ها به حساب می آید بویژه در سال های اخیر شاهد بروز یا افزایش چشمگیر به هم ریختگی در هنجارهای جامعه و مواجهه با پدیده هایی بوده ایم که واکنش نسبت به آنها با رویکردهای متفاوتی در جامعه ایران بوده است. آمارهای ارائه شده توسط سازمان ها و نهادهای اجتماعی در سالهای اخیر مبین این حقیقت بوده که تنوع و فراوانی آسیب های اجتماعی رو به فزونی می باشد و علاوه بر این میانگین سن افرادی که دچار آسیب های اجتماعی شده اند،کاهش یافته است. دورانی که هر فرد با بحران هویت، بحران بلوغ و … مواجه است و عدم توجه به شرایط در این دوران حساس، توسط والدین، مربیان و… عدم پاسخگویی مناسب به نیازهای اساسی آنان، این افراد را بیش هر زمان دیگری آماده گرایش به رفتارهای انحرافی میکند. در این شرایط نوجوانان و جوانان نیاز به هدایت مناسب دارند تا با موفقیت این مرحله را پشت سر بگذارند. جامعه از طریق توجه به تقویت بنیاد خانواده و ساختارهای دولتی و غیردولتی در صدد حل مشکلات و آسیب های فوق میباشد.
هدف کلی، کنترل و کاهش بحران های فردی، خانوادگی و اجتماعی میباشد. ارتقاء سطح دانش و آگاهی افراد خانواده و اجتماع در معرض آسیب و آسیب دیده اجتماعی در خصوص مسائل و مشکلات اجتماعی و کمک به درک موقعیت فرد در شرایط بحرانی … ارائه خدمات تخصصی به موقع، شناسایی مناطق و کانون های آسیب زا و اقدامات تخصصی در بحران زدایی، شناسایی آسیب های اجتماعی نوپدید و بازپدید از جمله اهداف می باشد.
آسیب اجتماعی به هر نوع رفتار فردی یا اجتماعی گفته می شود که در چارچوب اصول اخلاقی و قواعد کلی رفتار اجتماعی در عرف و قانون جامعه رسمی و غیر رسمی جامعه مورد تایید نباشد و اگر بروز پیدا کند فرد یا جمعی که اصول و قوانین را شکسته مجرم و منحرف محسوب می شود و همین امر سبب بروز پنهان کاری در این دسته از افراد می گردد. بررسی آسیب های اجتماعی بدون در نظر گرفتن شرایط زمینهای یک جامعه میسر نخواهد بود. هر جامعهای متناسب با شرایط خود، فرهنگ، رشد و انحطاط خود با انواعی از انحرافات و مشکلات روبروست که تأثیرات مخربی روی فرآیند ترقی آن جامعه دارد. شناخت چنین عواملی میتواند مسیر حرکت جامعه را بسوی ترقی و تعامل هموار سازد.
یکی از راهکارهای حمایت از آسیب دیدگان اجتماعی، سازمان ها و تشکل های غیر دولتی است. این سازمان ها که در تمامی جوامع ریشه دارند در عصر کنونی کارکردهای مختلف و مؤثری پیدا کرده اند و نقش مهمی در حیات جوامع ایفا میکنند. سازمان های غیردولتی با تأثیرگذاری در وضع و اجرای سیاست های اجتماعی، در نقش های مختلفی مثل مشاور دولت، منتقد دولت و گاه حتی به عنوان بازوی اجرایی سیاست های اجتماعی دولت ها فعالیت دارند. این سازمان ها با ویژگی های منحصر به فردی که دارند، امروزه به نماد حکومت مردم تبدیل شده اند و به نظر میرسد در هر جامعه ای که این سازمان ها فعالتر و گسترده تر عمل می کنند، آرمان حکومت مردم بر مردم دست یافتنی تر می نماید.
فعالیت های پیشگیرانه در زمینه جلوگیری از آسیب های اجتماعی عبارتند از: ۱ – تدوین و اجرای برنامه های آموزشی از طریق رادیو، تلویزیون، روزنامه، کتاب و …۲ – آموزش والدین و جوانان به روش های نوین روانشناسی نوجوان و جوان ۳ – آموزش برقراری ارتباط کلامی و عاطفی والدین با یکدیگر و با فرزندان ۴ – آگاه سازی والدین نسبت به نقش ها و وظائف و روش های تربیتی صحیح ۵ – برنامه ریزی صحیح نسبت به استفاده بهینه از اوقات فراغت نوجوانان ۶ – آموزش مهارت های زندگی برای جوانان.
پیشنهاد می شود که با افزایش فرصت های شغلی، افزایش سطح درآمد و مبارزه با بیکاری از وقوع آسیب جلوگیری گردد. افزایش کنترل اجتماعی در سطح خانواده و جامعه، کنترل اجتماعی همانند نظارت والدین، همسایگان و نظارت پلیس در کاهش نابهنجاری مؤثر هستند. از طرف دیگر کنترل اجتماعی درونی و پایبندی انسان ها به ارزش های اجتماعی و دینی منجر به کاهش نابهنجاری ها می گردد، لذا کمک به تقویت روحیه دینی توصیه مهمی در جهت کاهش نابهنجاری ها می باشد.
نتیجه اینکه در جامعه ای که وقوع و بروز آسیب ها نامطلوب تلقی میشود همه نهادهای فرهنگی، آموزشی، قضائی و… برای تلطیف کجروی ها به ایفای نقش بپردازند. در چنین جامعه ای از شهروندان نیز انتظار می رود تا ضمن شناخت آسیب ها و کجروی های اجتماعی، از نهادها و سازمان های متولی، بخواهند تا گام ها و اقدامات خویش را در قلمرو حفظ صیانت ارزشی سرعت بخشند و با طرح ها و تدابیر خلاقانه جامعه را تعالی بخشند همچنین توجه به آموزش خانواده ها سرمنشأ برنامه های آموزشی ارگان ها و سازمان های دولتی و غیردولتی قرار گیرد تا بتوانند منشأ رشد و شکوفایی آسیب های اجتماعی را که در خانه و خانواده است با آموزش های صحیح کنترل نموده و فضای خانه را به محل شکوفائی استعدادها و اخلاق حسنه تبدیل نمایند.
امید است با مجهز کردن خودمان به علم همراه با عمل، فرزندانمان را برای زندگی در عصر پیچیده هزاره سوم آماده سازیم.
بهزیستی به عنوان نهاد حمایتی با واحد اورژانس اجتماعی و خط تلفن(۱۲۳) دغدغه پیشگیری و کاهش آسیب های اجتماعی را داشته و به یاری عموم شهروندان و نهادهای دولتی جهت کاهش آسیب های اجتماعی نیاز دارد.
*کارشناس ارشد روانشناسی تربیتی و کارشناس اورژانس اجتماعی بهزیستی کوهدشت
با سلام
بابت قلم شیوایتان علاوه بر موارد بالا به نظر می رسد نقشه اسیب پذیری نقاط شهری خصوصا مناطق حاشیه ای باید در اولویت کاری مسئولین مربوطه باشد
[پاسخ]