بررسی کودتای نظامی نافرجام ترکیه

کیوان منصوری/ فعال سیاسی:

کودتای نظامی نیمه شب ۱۶ جولای ۲۰۱۶ ترکیه را از ابعاد گوناگونی می‌توان مورد بررسی قرار داد اما بدون شک جنبه های سیاسی،نظامی، اجتماعی_فرهنگی و نیز نقش شبکه های اجتماعی پررنگ تر از ابعاد ی می شود به اختصار پیرامون آنها توضیحاتی ارایه شود.

بعد سیاسی

از منظر سیاسی باید کودتای ترکیه رو از دو دیدگاه متفاوت بررسی نمود. نخست دیدگاه و دلایل سیاسی کودتاچیان و دوم دیدگاه سیاسی رجب طیب اردوغان ریاست جمهوری ترکیه اما با توجه به فضاسازی های اخیر مبنی بر نمایشی بودن کودتا و نقش آقای اردوغان در آن بنابراین به پاسخگویی در این مورد می پردازیم.

برای رسیدن به پاسخ این پرسش که آیا شخص آقای اردوغان در کودتای اخیر نقش داشته یا خیر باید به اوضاع سیاست داخلی و خارجی دولت ترکیه در شرایط کنونی بپردازیم.

سیاست داخلی

آنچه که مسلم است آقای اردوغان بعد از استعفای داود اوغلو نخست وزیر سابق و روی کار آمدن آقای ایلدریم بعنوان نخست وزیر جدید که از نظر دیدگاه و روش اداره کشور بسیار به آقای اردوغان نزدیک تر است و نیز معرفی کابینه و شروع به کار دولت در تثبیت اوضاع سیاسی داخلی بخوبی عمل کرده و قاعدتاً از این منظر نباید نگرانی چندانی داشته باشد.

نکته دیگری که عده ای به آن میپردازند و از آن بعنوان یکی از دلایل اردوغان برای انجام کودتای نمایشی یاد می کنند تلاش ایشان برای بدست آوردن محبوبیت و مقبولیت بیشتر در نزد اذهان عمومی جامعه ترکیه است که این فرضیه نیز بنظر می رسد با توجه به اینکه زمان هیچگونه انتخابات پارلمانی یا ریاست جمهوری یا انتخابات شهرداری های ترکیه و … نزدیک نیست کاملاً منتفی است.

سیاست خارجی

بدون تردید بزرگترین چالش اخیر سیاست خارجی ترکیه و آقای اردوغان رابطه با کشور روسیه بود که بدلیل سقوط جنگنده روسی در مرز ترکیه دچار تنش شدیدی شده بود.

اما از آنجا که این رابطه تیره و تار شده در هفته های گذشته در پی عذرخواهی رسمی اردوغان از دولت روسیه روابط طرفین مجدداً و بخوبی برقرار شد، پس از نظر سیاست خارجی دیگر نگرانی در این برهه زمانی برای اقای اردغان وجود نداشت.

نظامی

آنچه که بسیار مشخص و واضح است کودتای نظامی ترکیه بصورت کاملا آشفته، بدون برنامه ریزی صحیح و عجولانه صورت گرفت که البته دلیل این امر مسلماً نقش داشتن نظامیان رده میانه ارتش ترکیه دراین کودتا بود چرا که بقول آقای زکریا فعال سیاسی ترک: ژنرال های رده بالای ارتش ترکیه کاملا با روش های کودتا آشنایی دارند و چه بسا اگر حضور میداشتند در این کودتا حکومت رجب طیب اردوغان سقوط میکرد.

البته باید به این مسله هم توجه کرد که بسیاری از نظامیانی که با تانک و نفربر و …. در خیابان های ترکیه حضور داشتن از اصل موضوع بیخبر بودند چراکه به آنها گفته شده بود به منظور اجرای مانور نظامی در شهر حضور پیدا می‌کنند. بهمین دلیل بیشتر آنها با مطلع شدن از جریان کودتا خود را تسلیم نیروهای مردمی کردند.

اجتماعی_فرهنگی

مطمنا پیروز واقعی رخداد نیمه شب ۱۶ جولای ترکیه جامعه و ملت ترکیه بودند که باحضور خود در خیابان های استانبول با دست خالی در مقابل صف تانک های تی ۹۰ و مسلسل های نظامیان و خرش جنگنده های f16 و بالگردهای پیشرفته ارتش ترکیه در آسمان شهر و …ایستادند و نشان دادند که رجب طیب اردوغان همچنان محبوبیت و مقبولیت بی‌شماری در بیان آحاد ملت ترکیه دارد و اینان با شنیدن درخواست یاری از سوی دولتی که خود بصورت کاملا دموکراتیک آن را انتخاب کرده بودند لحظه ای درنگ نکردند ونشان دادند با تمام وجود از کشورشان در برابر هر حکومت و دولت غیردموکراتیکی که بخواهد اینچنین به قدرت برسد ایستادگی خواهند نمود.

شبکه های مجازی

در شرایطی که تمام شبکه ها و سایت های داخلی ترکیه کاملا مسدود شده، رسانه دولتی در اختیار کودتاچیان بود و تقریباً دولت اردوغان سقوط کرده بود کمتر کسی تصور میکرد که این کودتا چندساعت بعد با لفظ نافرجام یادآوری شود، بدون تردید بعد از مردم ترکیه مهمترین نقش را در شکست کودتا شبکه های مجازی ایفا کردند، آن زمانیکه انتشار پیام ویدیویی اسکایپی اردوغان که از مردم خواست به خیابان ها بیایند و در مقابل کودتاچیان از دولت طرفداری کنند در شبکه های مجازی ترکیه بصورت گستره منتشر شد و در کمتر از چندساعت سرنوشت کودتا را تغییر داد.

بنظرم نگارنده این پیام ویدیویی آقای اردوغان میتواند مهمترین و تاثیرگذارترین پیام منتشرشده از طریق شبکه های مجازی در دهه گذشته باشد.

در پایان توجه شما خوانندگان عزیز را به ترجمه آیه “۱۱” سوره” رعد” قرآن کریم جلب می نمایم که خداوند می فرماید:

خداوند سرنوشت هیچ قوم (و ملتی) را تغییر نخواهد داد مگر اینکه خود بخواهند.