برای اولین بار در کشکان/ (صوت) گفتگوی منتشر نشده استاد حمید ایزدپناه با زنده یاد امامقلی امامی عزیزی

سال ها پیش زنده یاد حمید ایزدپناه پژوهشگر لرستانی، برای تحقیق درباره فرهنگ این دیار به طرحان می آید و به واسطه دوستی و رفاقتی که با آقای مرحوم حاج حمید خسروی دارد به منزل ایشان می رود تا به مسائل مربوطه بپردازد.                                                              

او که خود زخم خورده ی هنر و موسیقی لرستان است در این سفر بیشتر از هر چیز می خواهد که از موسیقی بداند و بشنود.

وقتی پای صحبت های حاج حمید می نشیند و به موسیقی می رسد ماجرای دایی خود را شرح می دهد. او می گوید دایی ما سازی را می نوازد که همه ما را به حیرت وا داشته است. نیمه شب ها، سحرگاهان، صبح ، ظهر و عصر کار اوست و اغلب اهالی خانه را با صدای سازش به ستوه می آورد.                                                                                                     

زنده یاد خسروی در ادامه صحبت هایش با آقای ایزدپناه، می گوید هر از گاهی که می خواهیم در این باره با او هم کلام شویم و صدای سازش را ضبط کنیم بسیار ناراحت می شود و با عصبانیت سازش را کنار می گذارد، اما یک بار بدون اطلاع ایشان و در هنگام نواختن، از پشت پرده، نواری را از او ضبط کرده ایم که چندان کیفیتی ندارد.                                                                   

بعد از اتمام صحبت هایش، ایزدپناه بسیار مایل است که استاد را ببیند و از حاج حمید می خواهد که او را به دیدارش ببرد اما حاج حمید که اخلاق دایی خود را به خوبی میداند، بر آن می شود که ایزدپناه را متقاعد کند که شاید استاد اجازه ضبط کارش را ندهد و در این سفر خاطر آقای ایزدپناه مکدر گردد. اما پافشاری آقای ایزدپناه باعث می شود که به دیدار استاد بروند و با اسرار از او می خواهند که به منزل حاج حمید بیاید تا آنچه را که می خواهد برایشان باز گو کند. استاد برای ایزدپناه احترام قائل می شود و برای مصاحبه خود را آماده می کند و همراه آقای ایزدپناه روانه منزل آقای خسروی می شوند.                                                                                             

آنچه در ابتدای این مصاحبه به گوش میرسد بیانگر علاقه شدید این پیرمرد سالخورده و دوران دیده به این ساز است، آنچنان آن را در دست گرفته و رها نمیکند که گویی تمام دنیا را در آن خلاصه کرده است. ایزدپناه از استاد می خواهد در ابتدا خود را معرفی کند اما ایشان همچنان بر تنبور زخمه می زند و می خواهد گفتگویش را با ساز آغاز کند.                                        

او امامقلی امامی (متولد ۱۲۵۸ خورشیدی- متوفی ۱۳۵۳ خورشیدی) است. پیرمردی که با صدای سازش تالار رودکی تهران را به وجد آورد.  ۸۵ سال دارد و ۶۵ سال است که تنبور می نوازد. لفظ محلی این ساز یا به قول استاد امامی، زبان خودمانی، آن را تمیره می گویند. تمیره را خودش ساخته است. استاد تنبور را ساز بسیار قدیمی و ماندگاری معرفی می کند که از نیاکان خود به ارث برده است. استاد امامقلی معلم خود را در ابتدا پیرمردی به نام سرتیپ که ۹۵ سال سن داشت و از اقوام خود بوده است معرفی می کند. سرتیپ به استاد امامی گفته بود من نیز، سابق از اجداد خودم آن را به ارث برده ام. استاد امامی بخش دیگری از تنبور نوازان آن زمان را سید مراد و سایر اقوام ایشان معرفی میکند و لفظ کلام را به خوبی به یاد دارد. او همچنان در ادامه مصاحبه میگوید در منطقه دلفان و سلسله و طرحان هیچ کسی نمیتواند این ساز را بنوازد و همچنان بر حسب گمان در جاهای دیگر نیز استادی برای این ساز نمی بیند.

این ساز از نظر استاد امامقلی مختص یارسان و برادران اهل حق است هرچند بنده معتقدم ساز تنبور در بین اقشار جامعه و به خصوص اهل موسیقی جایگاه ویژه ای دارد اما در گفتگوی زیر، استاد امامقلی به دلیل نداشتن سواد کافی این ساز را بیشتر مربوط به ” علی اللهی ها” میداند اما از قدیم الایام این عبارت غلط در بین مردم و بخصوص فارسی زبانان رواج شده است و “علی اللهی” واژه ایست تحریف شده و علی اعلایی به معنی علی بلند مرتبه صحیح می باشد و عبارت “علی‌اللهی” نادرست.

در این اثر ماندگار، شیوه کوک کردن و اجرا و تکنیک های تنبور در استان لرستان، این ساز را از دیگر مناطقی که در آنها تنبور رشد و رواج پیدا کرده است متمایز می داند و آن نیز به دلیل حضور شاه خوشین و اروی نهصد نهصده در این منطقه بوده است که بصورت سینه به سینه از شخصی به شخصی دیگر منتقل شده است.                                                                 

در زیر فایل صوتی اصل این مصاحبه ارزشمند و جذاب را از زبان استاد ایزدپناه و استاد امامی می شنویم.                               

مقام هایی که استاد در این مصاحبه می نوازد عبارتند از:                                           

۱- شاره را یا همان جلو شاهی                               

۲- نقاره                                                                                                       

۳–گل و خاک                                                                                                   

۴-چپی

۵-قطار

۶-هل پرکه

۷-سحری