هشت نکته در مورد ثامن الحجج(ع)

چهارم شهریور ماه برابر با ۱۱ذی القعده سالروز ولادت امام رضا(ع) است .میلاد ثامن الحجج را تبریک می گویم و بدین مناسبت هشت نکته را تقدیمتان می کنم:

نکته یکم:

امام هشتم شیعیان حضرت على بن موسى الرضا(علیه السلام) در یازدهم ذی القعده سال ۱۴۸ هجرى در مدینه منوّره متولد شدند.امام رضا پس از شهادت پدرشان در سن ۳۵ سالگى به امامت رسیذند . دوران بیست ساله امامت او با خلافت سه خلیفه عباسى همزمان بوده است، ده سال نخست خلافت هارون الرشید و پنج سال بعد، خلافت محمدامین فرزند هارون و پنج سال پایانى در خلافت مأمون گذشت.

نام آن حضرت «على» و کینه اش «ابوالحسن» و به «رضا» و عالم آل محمد(ص) و…ملقب بودند.

یکی از القاب مشهور حضرت “عالم آل محمد” است. این لقب نشانگر ظهور علم و دانش او می‌باشد. جلسات مناظره متعددی که امام با دانشمندان بزرگ عصر خویش، به ویژه علمای ادیان مختلف انجام داد و در همه آنها با سربلندی تمام بیرون آمد.در تاریخ آمده ، رهبر گروه صابئین که نامشان در قرآن آمده است ، دانشمندى مغرور و متعصّب بود. هر بار که با امام رضا علیه السلام به گفتگو مى نشست زیر بار نمى رفت ، تا آنکه در جلسه اى چنان تار و پود افکارش در هم ریخت که گفت : اکنون قلبم نرم شد و منطق شما را پذیرفتم . در این هنگام صداى اذان بلند شد، امام رضا علیه السلام به قصد نماز جلسه را ترک کردند، دوستان امام هر چه اصرار کردند که اگر لحظاتى جلسه را ادامه دهید او و تمام پیروانش مسلمان مى شوند، فرمودند: نماز اوّل وقت مهم تر از بحث است ، او اگر لایق باشد بعد از نماز هم مى تواند حق را بپذیرد. دانشمندِ صابئى که این صلابت و قاطعیت و تعبّد و عشق به حق را در امام دید بیشتر علاقمند شد.

نکته دوم:

درباره لقب «رضا» ، برخى معتقد بودند که مامون عباسى، امام را ملقب به «رضا» کرد و بر این اساس تعدادى از مورخان نیز آن را نقل کرده‏ اند.

ابن خلدون مى‏ نویسد: چون مامون، على بن موسى الکاظم (علیه‏ السلام) را به ولایت عهدى برگزید و با او بیعت کرد، او را به «الرضا من آل محمد» لقب داد.

و حال آن که این لقب ریشه الهى دارد امام کاظم (علیه‏ السلام) پیوسته فرزند خود را رضا خطاب مى‏ کرد و مى‏ فرمود: «قلْتُ لِوَلَدِىَ الرِّضَا من او را رضا مى‏ خوانم».

علاوه براین احمد بزنطى به حضرت جواد (علیه‏ السلام) عرض کرد: عده‏ اى از مخالفان شما خیال مى‏ کنند مأمون پدر شما را به رضا ملقب ساخته است، زیرا آن حضرت ولایت عهدى او را پذیرفت و متعهد خواسته او شد. امام فرمود: به خدا سوگند اینان مردمى بدکار و دروغگو هستند و خیال نابجایى کرده‏ اند، بلکه خداى متعال او را رضا نامیده‏ اند زیرا آن حضرت در آسمان مرضى خدا و در زمین مورد خشنودى حضرت رسول اکرم (ص) و ائمه هدى (ع) بود. بزنطى پرسید: از کجا چنین لقبى مخصوص پدر بزرگوار شما شده، با آنکه پدران و اجداد شما همگى مرضى خدا و رسول و ائمه طاهرین بوده‏ اند؟ فرمود: علت اینکه پدر من از میان تمام ائمه بدین پایه ارتقا یافته، این بود که دوست و دشمن از وى خرسند بودند، لیکن پدران او هرگاه مورد توجه و علاقه دوستان بودند، دشمنان از آنها رضایتى نداشتند. تاریخ حبیب السیر، ج ۲، ص ۳ .تجارب الامم، ج ۴، ص ۱۳۱ تاریخ مختصر الدول، ص ۱۳۴ تاریخنامه طبرى، ج ۴، ص ۴ ؛ تاریخ ابن خلدون، ج ۱، ص ۲۶۲ ج ۳، ص ۵ ؛معانى الاخبار، ج ۱، ص ۶

نکته سوم:

غریب و شهید بر آن حضرت اطلاق شده است. جهات خاص غربت امام رضا (علیه السلام ) عبارتند از :

۱- دوری از اهل و عیال و فرزند گرامیش. یکی از جهات غربت امام رضا (علیه السلام) دور بودن او از وطن و همراه نبودن خانواده و به خصوص فرزند دلبندش امام جواد (علیه السلام) می باشد . آن هم نه به اختیار خود که با زور و تهدید مامون این کار انجام شد و در واقع امام در اسارت مامون بودند .

۲-جدایی از قبر جدشان رسول گرامی اسلام (ص)

۳- انکار امامت حضرت توسط شیعیان و نمایندگان پدر بزرگوارش

۴- انکار امام جواد علیه السلام به عنوان فرزند حضرت
۵- تحمیل ولایت عهدی برحضرت امام رضا(ع)

۶- شایعه‌پراکنی‌های مأمون و دروغ‌پردازی به نام امام (ع) از دیگر دلایل غربت آن حضرت بود .

۷-سلب اختیار از اتخاذ محل اقامت برای یک امام غربت است.

۸-دفن شدن در کنار هارون الرشید.به نظر می رسد یکی دیگر از دلایل غربت امام رضا علیه السلام دفن شدن او در کنار هارون الرشید است مسلماً هیچ مومنی دوست ندارد در کنار قاتل پدر خود دفن شود . مرحوم مجلسی اول در توضیح روایتی در مورد زیارت امام رضا علیه السلام یکی از احتمالات مفهوم غربت در مورد آن حضرت را مجاورت با هارون میداند.

۹-تا مرگ مأمون که ده سال پس از شهادت امام (ع) واقع شد، هیچ کس حق نداشت بگوید که امام رضا(ع) به شهادت رسیده‌اند و باید می‌گفتند که به مرگ طبیعی از دنیا رفته‌اند.

نکته چهارم:

چون هفت مدفن براى معصوین «علیهم‏ السلام» وجود دارد (حرم پیامبر، قبرستان بقیع، نجف، کربلا، کاظمین، سامراء و مشهد. ) مدفن امام على بن موسى الرضا (علیه‏ السلام) در میان برخى از مردم، به عنوان «قبله هفتم» شهرت یافته است. البته قبله در اینجا به معنى قبله نماز نیست. ممکن است مقصود، هفت شهر مقدس یا هفت شهر عشق باشد پس از مکه به عنوان قبله حقیقى، شهرهاى مدینه، نجف، کربلا، کاظمین، سامرا و هفتیمن محل، مشهد مقدس مراد است که معصومین (علیه‏ السلام) در آن شهرها مدفون اند. ناصر مکارم شیرازى، استفتائات جدید، ص ۵۱

نکته پنجم:

به زیارت ثامن الائمه ابوالحسن على بن موسى الرضا (ع) تاکید فراوانی شده است .علل این تاکید در روایات عبارتند از:

یکم:

دورى مرقد مطهر حضرتش از خاستگاه اسلام و موطن ائمه و مسلمانان یعنى مکه و مدینه است. با توجه به دشوارى فراوان مسافرت و خطراتى که داشته، طبیعى و عادى است که در ترغیب و تشویق به زیارت آن حضرت تاکید زیادترى بشود. تا جمع بیشترى از شیعیان به مشرق کشورهاى اسلامى، خراسان روى آورند. و تشیع در این ناحیه پررونق شود.

دوم:

با توجه به فرقه هاى مختلفى که در اسلام پیدا شدند و ائمه اثنى عشر همه را قبول نداشتند. مانند اسماعیلیه و واقفیه، کسانى که امامت این هشتمین پیشواى منصوب از طرف خدا و رسولش را پذیرفتند. امامت بقیه ائمه اثنى عشر را نیز قبول کردند. از اینرو برزیارت امام هشتم تاکید شده است.

نکته ششم:

ثواب زیارت امام رضا (ع) در روایات معادل حج تمتع یا هزار حج یا یک میلیون حج بیان شده است زیرا حقیقت زیارت کعبه، توجه به ولایت است و در روایات به این مسئله تصریح شده است. البته در صورتى این ثواب وجود خواهد داشت که زائر عارف به حق امام (ع) باشد.

ابونصر بزنطى گوید: در نوشته اى از ابوالحسن الرضا (ع) خواندم: به شیعیان من ابلاغ کن: همانا زیارت من نزد خدا برابر هزار حج است. راوى گوید با حضرت جواد (ع) گفتم: برابر هزار حج است؟ حضرت گفت: آرى سوگند به خدا هزار هزار (یک میلیون) حج. اما براى کسى که با عارف به حقش او را زیارت کند.

مراد از عارف به حق آن حضرت طبق روایت امام صادق (ع) این است که امام صادق (ع) مى فرماید. بداند او امامى است که اطاعتش (از طرف خدا) ورسولش واجب است او دور از وطن و شهید است. منبع( شوق دیدار، دکتر محمد مهدى رکنى، ص ۱۱۱ و ۱۱۴ و ۱۱۵، چاپ و صحافى، موسسه چاپ آستان قدس رضوى، چاپ چهارم سال. ۱۳۸۱ به نقل از اداره پاسخگویى آستان قدس رضوى )

نکته هفتم:

امام، ساده زیستى را با آراستگى جمع کرده بود و پاکیزگى را از اخلاق پیامبران مى‏ شمرد. امام در معاشرت با مردم به آراسته بودن خود تاکید داشت . او، عطر زدن را از اخلاق پیامبران مى‏ شمرد و همگان را به این ویژگى سفارش مى‏ کرد و می فرمود : «بر هیچ کس روا نیست که از به کار بردن عطر در هر روز خوددارى کند، و اگر قدرت نداشت یک روز در میان خود را خوشبو کند، و اگر باز هم نتوانست در روز جمعه حتما بوى خوش استعمال نماید». خصال، ج ۲، ص. ۳۹۲ تحف العقول، ص. ۴۵۱ بحارالانوار، ج ۷۳، ص ۳

نکته هشتم:

بنابر قول مشهور علماى شیعه و سنى امام رضا (ع) در آخر ماه صفر سال ۲۰۲ هجرى با دنیا وداع کردند و اساس شهر مقدس مشهد از وفات آن حضرت شروع مى گردد و با قرار گرفتن آن بزرگوار در خاک طوس و دهکده سناباد تاریخ این شهر مقدس آغاز مى شود.
درباره حرم مطهر و روضه منوره حضرت (ع) قبه بالاى قبر مطهر، از دوران مأمون ساخته و تا قرن ۴ پا برجا بوده و بعد توسط امیر سبکتکین خراب مى گردد، در سال ۵۱۵ بار دیگر توسط سلطان سنجر سلجوفى احداث و به اتمام مى رسد. اساس بقعه مبارکه و حرم مطهر همان است که در قرن ششم نهاده شده (توسط سلطان سنجر) و در قرون بعدى رواقهاى زیادى بر آن اضافه شده و صحنهاى متعددى بنا گردیده است. قدیمى ترین سنگ قبر مبارک امام رضا که اکنون موجود است سنگى است که در سال ۵۱۶ تهیه شده، این سنگ در داخل سرداب روى قبر مطهر آن حضرت بوده است.