ویتامین «د» و سلامتی

ویتامین “د” یکی از ویتامین های محلول در چربی است که به آن ویتامین آفتاب هم گفته می شود ، زیرا در اثر تابش نور خورشید ویتامین “د” در پوست ساخته می شود.
نقش ویتامین “د”
ویتامین “د” سبب رشد و استحکام دندان و استخوان می شود که این اثر به واسطه نقش ویتامین “د” در جذب کلسیم می باشد . در نتیجه کمبود ویتامین “د” به طور غیر مستقیم سبب کمبود کلسیم نیز می گردد . ویتامین “د” برای داشتن استخوان های قوی و دندان های سالم حیاتی است . امروزه نقش ویتامین “د” در بروز بسیاری از بیماریهای غیر واگیر ازجمله دیابت ،بیماری های قلبی – عروقی ، انواع سرطانها بخصوص سرطان کولورکتال ، بیماری ام اس یا مولتیپل اسلکروزیس ثابت شده است . همچنین کمبود ویتامین “د” باعث کاهش سطح ایمنی و بروز انواع آلرژی از جمله آسم به بویژه در کودکان می گردد.
علل کمبود ویتامین “د”
در معرض نور خورشید قرار نگرفتن ، ( برای ساختن ویتامین “د” لازم است سطح پوست در معرض مستقیم نور خورشید بدون واسطه شیشه و ضد آفتاب قرار بگیرد .بدین منظور لازم است دستها ، صورت و پاها حداقل دوبار در هفته به مدت ۱۰ تا ۲۰ دقیقه در معرض نور آفتاب باشد . بهترین زمان از ساعت ۱۰ صبح تا ۳ بعد ازظهر است)
افراد در معرض کمبود ویتامین”د”
۱- سالمندان و کودکان شیرخوار
۲- افراد با پوست تیره
۳- ساکنان مناطق با آلودگی هوا
۴- استفاده از کرم های ضد آفتاب
۵- نوع پوشش
بیماری های شایع در اثر کمبود ویتامین “د”
۱- راشیتیسم
کمبود ویتامین “د” در نوزادان و کودکان سبب ایجاد بیماری راشیتیسم یا ریکتز می شود . در این بیماری در ساخت استخوانهای بزرگ اختلال ایجاد شده و این استخوانها دچار خم شدگی می شوند .
۲-نرمی استخوان یا استئو مالاسی
نرمی استخوان در بزرگسالان مشاهده می شود . در نرمی استخوان کاهش مواد معدنی استخوان روی می دهد ولی حجم استخوان ثابت باقی می ماند . پیشگیری از نرمی استخوان با تامین کافی ویتامین “د” ، کلسیم و فسفر در رژیم عذایی امکان پذیر است .
۳ – پوکی استخوان یا استئوپروز
در پوکی استخوان غلظت یا تراکم استخوان کم می شود . در افراد مبتلا به پوکی استخوان معمولا کلسیم در مدت زمان طولانی کمتر از میزان طبیعی بوده است . بهترین راه پیشگیری از پوکی استخوان مصرف منظم و روزانه شیر و لبنیات کم چرب ( ماست ، پنیر و کشک ) که بهترین منبع کلسیم است ، می باشد .
منابع غذایی ویتامین “د”
روغن کبد ماهی های چرب مثل سالمون ، زرده تخم مرغ ، جگر ، کره ، شیر و لبنیات از منابع غذایی این ویتامین می باشند .
البته ویتامین “د” منبع خوب غذایی نداشته و مهمترین منبع ساخت ویتامین “د” همان نور آفتاب و و در صورت نیاز مکمل ویتامین “د” می باشد .
با توجه به نتایج بررسی ملی وضعیت ریزمغذی ها که در سال ۱۳۹۱ در سطح کشور انجام شد کمبود ویتامین “د” در گروههای سنی و جنسی در درجات مختلف مشهود بوده و این کمبود یکی از مشکلات بهداشتی ، تغذیه ای کشور محسوب می شود .
در بررسی مذکور به طور خاص در گروه سنی ۱۴ – ۲۰ در بعضی اقلیم ها از جمله استان لرستان نزدیک به ۱۰۰% دختران دچار کمبود ویتامین “د” بوده اند که به دلیل بستر اجرایی مناسب برنامه مکمل یاری با مگادوز ویتامین “د” برای دختران دانش آموز متوسطه اجرایی گردید . که در این برنامه بر اساس نتایج طرح پایلوت که در استان یزد انجام گرفت ماهیانه یک عدد قرص ۵۰ هزار واحدی ویتامین “د” به مدت ۹ ماه که معادل ۸۰۰ واحد در روز می باشد به دختران دانش آموز دوره متوسطه ارائه می گردد .
با توجه به نتایج به دست آمده از دومین بررسی ” پژوهشی در وضعیت ریز مغذی های کشور در سال ۹۱ ” دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت مصرف مکمل ویتامین “د” برای گروه های سنی مختلف به شرح زیر با رعایت کلیه جوانب و زیر نظر پزشک ابلاغ نموده است :
– در گروه سنی ۲۴ – ۰ ماهه : از ۳ تا ۵ روز بعد از تولد ۴۰۰ واحد مکمل ویتامین ” د ” در روز داده شود که همان قطره های مولتی ویتامین و آ-د مطابق دستورالعمل و توصیه همکاران مراکز بهداشتی مناسب می باشد .
– در گروه سنی ۶-۲ ساله : هر دو ماه یک بار ۵۰ هزار مگادوز ویتامین ” د “ داده شود که معادل ۸۰۰ واحد در روز می باشد .
– گروه سنس ۱۲-۷ ساله : هر دو ماه یک بار ۵۰ هزار مگا دوز ویتامین “د” داده شود
– در گروه سنی ۷۰-۱۲ ساله : هر ماه یک بار ۵۰ هزار ویتامین “د” داده شود .
– در گروه سنی ۷۰ سال به بالا : هر دو هفته یک بار

مهندس احمد حسینی / کارشناس علوم و صنایع غذایی
درج مطلب و تصویر: جهانبخش ویسی/سرویس سلامت کشکان