نقش مدرسه با نشاط در سلامتي رواني افراد/ شاکرم گراوند

 

نقش مدرسه با نشاط در سلامتي رواني افراد

شاکرم گراوند ( کارشناس ارشد برنامه ریزی آموزشی)

مقدمه

     فرد در سنی پای به مدرسه مي گذارد و عنوان دانش آموز می‌گیرد که از لحاظ فطری، روحی و جسمی زمینه یادگیری و تکوین شخصیت را داراست و این وظیفه مدرسه است که با بهره‌گیری از ظرفیت‌های موجود و اتخاذ رویکردهای دینی و روان شناختی درتعلیم وتربیت، نسلی پویا، اندیشمند، پرتلاش، مبتکر و شاداب را وارد جامعه نمایند.

     از آنجا که در مدرسه فرد اجتماعی شده و در معرض آموزش های رسمی قرار می گیرد و این آموزش ها درسرنوشت او و جامعه موثرخواهد بود، بهتر است این آموزش ها در محیطی شاد ارائه شود زیرا یادگیری و آموزش در محیط شاد بهتراز محیط های خشک وسرد است. در اين مقاله مي خواهيم بدانيم نشاط درمدرسه به چه امكانات و شرايطي نيازمند است كه با آنها بتوان محيطي مناسب ايجاد كرد تا سلامت رواني نسل آينده تأمين شود.

پيشينه

     محققان پی برده اند که سلامت و شادابي با هم رابطه دارند و البته اين یافته علمی چیز تازه ای نیست. «هزاران سال پیش سلیمان نبی گفت؛ قلب شاداب به اندازه دارویی موثر به هرانسان فایده می رساند ولی روحی شکسته استخوان ها را خشک می کند».(سرشار، 1388) البته جای هیچ تردیدي نیست که یادگیری در فردی با روان سالم بهتر شکل می گیرد پس هرچه روان فرد از سلامت بیشتری برخوردار باشد میزان یادگیری نیز بیشتر است.

     «شادی درفرهنگ و میراث کهن ما ایرانیان پدیده ای بارز محسوب می شود به گونه ای که می گویند نخستین معجزه زرتشت خندیدن وی در بدو تولد بوده است، پارسیان شادی را آفریده خداوند و اندوه و غم را آفریده  اهریمن می دانستند. مردم در ایران باستان حدود 60 روز ازسال را جشن می گرفتند و به ستایش خدا می پرداختند و جشن بزرگ نوروز را با شکوهی بسیار زیاد برپا می کردند، ایرانیان سعی می کردند به هربهانه ای روزگار را به شادی و شکرگزاری سپری کنند و ديرينه هاي تاریخی نشان می دهد که نشاط در همه ادوار مورد توجه ایرانیان بوده است. (سرشار، 1388)

    از سوي ديگرآموزه هاي ديني نشان مي دهد كه اسلام براي روح وروان انسان ها ارزش خاصي و جایگاه والايي قائل است. اگر درآیات قرآن کریم وخلقت خداوند و کتب آسمانی دیگربه تفحیص بپردازیم، کراراً با موضوع قدرت انسان واهميت سلامتي رواني او برخورد می کنیم. پس متوجه خواهيم شد كه دركل «اسلام دیني شاد است شیعه اگرغم دارد ولی محزون نیست بلکه غم برای شیعه بار معرفتی دارد.» (سرشار،1388)

اهميت و ضرورت   

     برای انسان داشتن نشاط و روحیه شاد مهم ترازغذا وخواب است، بچه هایی که فقرنشاط دارندیاد نخواهند گرفت، ذهن‌های آرام و با نشاط، انسان را به تحرک تشویق کرده و درمسیرفتح قله‌های دانش و آفرينش قرار می‌دهد. روان آرام وشاد، کلید موفقیت و بهروزی دنیوی و اخروی نوع بشر است و از این رو خداوند بزرگ ازما خواسته است با یاد او روح و روان خود را آرامش و جلاء ببخشیم. مهم ترین بستر ایجاد آرامش روانی همان ارتباط با حق است پس نقش ایمان وتقوی را درایجاد روحیه شاد وآرامش رواني با اهميت است.

     درمحیط شاد ذهن انسان پویا، زبانش گویا و استعدادش شکوفا می شود. غم زدگی محکوم به شکست است و از این بابت بر دلسوزان جامعه واجب است، روح شادی و نشاط را درمدارس وجامعه بیش ازپیش تزریق کنند. ما باید بتوانیم با برگزاری جشن های ملی، دینی و سنتي خود اسباب شادی وشادمانی جامعه و مردم را فراهم کنیم تا از بروز هزاران مشکل جلوگیری کنیم و با صرف هزینه های کم برای شادی ازپرداخت هزینه های هنگفت آسیب های اجتماعی درامان باشیم.

     گفته می شود مدرسه سرچشمه مناسبات اجتماعی و رفتارها وکردارهای نسل آینده است و دربلندمدت نسل جامعه محصول فرهنگی آن قلمداد می شود. «مدرسه اگرایستا، غم زده و میرنده باشد دانش آموزان به جای نشاط و شادابی، انزجار و به جای مهربانی و عشق ورزی، حسادت و کینه توزی را می آموزند، درمدرسه پویا، امید به زندگی، موفقیت و کنجکاوی، طراوت تحصیلی، برانگیزنده و تحقیق دهنده استعدادها و نیازهای فطری دانش آموزان است، درچنین شرایطی است که تربیت از دالان مدرسه به گستره جهان هستی وارد می شود و شرق زیستی با شور و نشاط دانستن یگانه می شود.» (صباغيان،1384)

شادی ونشاط درمدرسه

     اگرشادی و نشاط درمدرسه نباشد زیستن برای یادگیری ویادگیری برای زیستن متعالی محقق نخواهد بود. مدرسه خود ازیک روح سرشار برخوردار است، این موضوع به ندرت مورد توجه قرار می گیرد، مدرسه یک ماشین و یا یک کارخانه نيست بلكه درآن جا دانه جستجوگری و پرسش را در زمین فکر و اندیشه نسل خردسال کاشته مي شود، تا این دانه رشد کند، همراه او بزرگ شود و زندگی بزرگسالی او را از زود باوری ها، ساده اندیشی ها، بی دقتی ها، تقلیدها، پیروی هاو باری به هرجهت گذراندن ها نجات دهد و درعوض او را انسانی متفکر، منطقی، فکور، اندیشمند، علت جو، هدفدار، خواهان حقیقت بار آورد.

     در محیط با نشاط و شاد، زمینه های بیشتری برای رشد روانی و فکری دانش آموزان  وجود دارد، محیط خشک و بی نشاط، موجب تنزل سطح یادگیری و آموزش درمدارس می شود و دانش‌آموز به توانايي‌ها و شايستگي‌هاي كامل دست نخواهد يافت. نرخ شادي وخنده درمدارس ما بسيار پايين است، ميزان شيوع خنده و توسعه فضاي فرح بخش در آموزشگاه‌ها مورد بي‌مهري قرار گرفته است، جامعه زنده و پويا جامعه‌اي است كه عناصر شادي‌آفرين در آن فراوان باشد، يكي از مشكلات هرجامعه غفلت از شادي و نشاط و درنتيجه افزايش بيماري‌هاي مختلف رواني از قبيل اضطراب و افسردگي است.

     با شادي و نشاط زندگي معنا پيدا مي‌كند و در پرتو آن دانش‌آموزان خصوصاً در دوران نوجواني و جواني مي‌توانند خود را ساخته و قله‌هاي سلوك و پله‌هاي ترقي را چالاكانه بپيمايند. نسل جوان به محرك‌هايي كه نشانه‌هاي زيبايي و شادابـي درآنهـاست، تمـايـل و علاقـه بيشتـري نشـان مي‌دهند، تأمين نشاط و شادابي در محيط ابتدا از مدرسه شروع مي‌شود.

     كارمدرسه آموزش ارزش‌هاي انساني همچون، ايمان، عشق، اميد، جوانمردي و… به دانش‌آموزان است، ايجاد رابطه دوستانه با نوجوانان و كودكان، معرفي الگوهاي مناسب، تشويق كردن و ارزش‌گذاري براي ايجاد حس عزت و اعتماد به نفس و درنتيجه احساس لذت و شادي ازفعاليت، آموزش روابط اجتماعي مناسب، توجه به عوامل شادي‌آفرين در سنين مختلف، برآورده شدن احتياجات اساسي جسمي و رواني در دوران كودكي عامل وجد وسرور است، در دوران نوجواني پذيرش ازطرف اعضاي خانواده و گروه همسالان و موفقيت دركارهاي شخصي و امور تحصيلي نشاط آور است، درجواني و بزرگ سالي، كسب مهارت‌هاي لازم براي تصدي شغلي، پيشرفت دركار و تحصيل، موفقيت دركارهاي هنري و ورزشي احساس وجد و مسرت را به‌ وجود مي‌آورد.  

     شادی و نشاط یک پدیده طبیعی است و ازنیازهای اساسی و لازمه زندگی انسان است. وقتی نیازهای جسمی و روانی انسان‌ها تأمین شود، شادی و سرور نیز در جامعه عمومیت پیدا می‌کند و سطح بهداشت رواني مردم بالا مي رود. همچنان که از جسم خود مراقبت می کنیم بايد روح خود را نیز مقاومت تر کنیم تا زندگی بهتری داشته باشیم، هرچه از سلامت روانی بیشتری برخوردار باشیم به یقین آسیب پذیری ما کمتر خواهد بود. بدين دليل دركيفيت كار مؤسسات آموزشي بايد تجديد نظر كرد و به شاخص‌هاي نشاط درچارچوب آن مفهوم بخشيد اگر قرار است پيشرفتي درجامعه حاصل شود بايد ازمدرسه و معلمان شروع گردد و با ايجاد شادي و نشاط جايگاه رشد و بالندگي دانش‌آموزان را فراهم سازيم.

نتیجه گیری

     شادی حالتی است که با روح انسان ها ارتباط دارد و با فطرت ذاتی او هم خوانی دارد، انساني شاد است که با سایرافراد اجتماع می تواند روابط مطلوبی برقرار کند، برای شاد زیستن باید فکرمان را نسبت به مسائل اصلاح و مثبت اندیش و واقع بین باشیم، باید روح نشاط و شادی را دراین نسل بدمیم  و از انرژی آنان برای کار و تلاش به منظور ساختن آینده کشور بهره ببریم. از آنجایی که مدرسه بهترین محیط برای پرورش انسان های با نشاط می باشد باید بیشتر مورد توجه و عنایت دست اندرکاران قرار گیرد و به به کارگیری راه های درست، این مهم محقق گردد، برای بروز شادی به شکل صحیح به آموزش های موثر، حساب شده ای احتیاج است که اگر در مدرسه پایه ریزی شوند نتایج امید بخشی را برای دانش آموزان خواهند داشت.

     درعصر حاضر شادی در فضاهای آموزشی ما کم رنگ است و دانش‌آموزان به واسطه یک نواختی برنامه‌ها

فضاهای آموزشی نامناسب، امتحانات اضطراب زا و بسیاری دیگر از دلایل چندان رغبتی به حضور درمدارس ندارند.

     هانس سلامی  بنیان گذار پژوهش در زمینه استرس شوخ طبعی که به ما اجازه می دهد ترس ها و دیگر احساسات منفی خود را بدون ایجاد ناراحتی برای خودمان یا دیگران بیان کنیم، یکی از سالم ترین راه های مقابله با فراز و نشیب های زندگی است. دکتر ویلیام فرای استاد دانشگاه استانفورد که تأثیرهای خنده وشوخی بر سلامت جسمی و روحی را به اندازه 10 دقیقه ورزش قایق سواری و پارو زدن برای کار کردن قلب و عروق بدن مفید است، باعث تغییر شکل امواج  مغزی و ضرب آهنگ تنفس می شود، از احساس درد می کاهد ترشح هورمون های مربوط به استرس را کاهش می دهد و باعث تقویت ایمنی بدن درمقابل بیماری ها می گردد.

     شوخی و خنده روش هایی برای بیان عواطف صادقانه، غلبه برترس و تردید و برقراری ارتباط با دیگران است، حتی در زمان ابتلاء به بیماری های درمان ناپذیر، شوخی می تواند به افراد کمک کند که روزهای آخر زندگی خود را با شادی و نشاط سپری کنند، فایده دیگر شوخی کمک به فرو نشاندن خشم و عصبانیت است، تقریباً امکان ندارد که انسان هم بخندد و هم عصبانی بماند.

     شادی  ونشاط مهم‌ترین مؤلفه‌های تأثیرگذار در روند زندگی انسان هستند و بدون آنها بستر و زمینه فعالیت، خلاقیت، ابتکار، اختراع وزیست سالم ایجاد نمی‌شود. نوجوان باید ابتدا از درون وجودش احساس شادمانی داشته باشد و این احساس شادمانی همان ایجاد رضایت از زندگی است که باید در تمام ابعاد وجودش رخنه کند، مدرسه باید مثل بهشت باشد تا دانش آموزاحساس نشاط و شادابی نمایند، دراین میان عوامل متعددی دست به‌دست هم داده تا بتواند این هدف محقق شود.

     شاید در اولین نگاه احساس کنیم که انجام همه امور فوق درمدارس مستلزم پرداخت هزینه های سنگین باشد درصورتي كه انجام این پیشنهادات با تدبیری صحیح و مدیریتی کارآمد  وحداقل بودجه و امکانات انجام شدنی است،  می توانیم به اشکال مختلف شادابی و طراوت را به کودکان و نوجوانان این مرز وبوم هدیه دهیم و در نهایت ملتي شاد داشته باشیم که این خود سلامتي رواني جامعه را به دنبال خواهد داشت.

 

 منابع دردفتر سایت محفوظ است.