مقایسهی رسمالخط لکی(علی ایوتوندی) و رسمالخط کردی برای نگارش به زبان لکی / علي ايوتوندي
مقایسهی رسمالخط لکی(علی ایوتوندی) و رسمالخط کردی برای نگارش به زبان لکی علي ايوتوندي مقدمه صد سالی هست که از عمر ابداع رسمالخط کردی میگذرد، و شاید بیش از 20 سالی میشود که به طور گسترده مورد استفاده قرار میگیرد و برای آن کلاس آموزشی گذارده و در مدارس کردستان عراق آموزش داده میشود. این […]
مقایسهی رسمالخط لکی(علی ایوتوندی) و رسمالخط کردی برای نگارش به زبان لکی
علي ايوتوندي
مقدمه
صد سالی هست که از عمر ابداع رسمالخط کردی میگذرد، و شاید بیش از 20 سالی میشود که به طور گسترده مورد استفاده قرار میگیرد و برای آن کلاس آموزشی گذارده و در مدارس کردستان عراق آموزش داده میشود.
این کار به راستی شایستهی بزرگداشت و سپاسگذاری است، چرا که تقریباً به راحتی میتوان زبان کردی سورانی را با آن به نگارش درآورد. البته کاستیهایی در خود دارد، اما به هر حال یک خط توانا برای نگارش به زبان کردی(سورانی) است.
ذکر این نکته لازم است که با اینکه این رسم الخط برای نگارش به زبان کردی سورانی تواناست اما برای نگارش به زبان کردی کرمانجی ناتوانیهایی در آن دیده شد، بنابراین کردزبانان کرمانج از رسم الخط لاتین استفاده نمودند، و امروزه هر دو خط کردی (لاتین و عربی) مورد استفاده است و گستردگی دارند.
تا چند سال پیش زبان لکی را گویشی از زبان کردی میگفتند، اما در طول این سالها این نظر به چالش بسیار عمیقی کشیده شده است. و اکنون هیچ زبانشناسی با جزمیت تمام نمیگوید که لکی گویشی از زبان کردی است. و مجبور شدهاند که برای اطمینان خاطر خود کردی را مجموعهای چند زبان بدانند.
این سخن ایشان زمانی به واقعیت سوق پیدا میکند که زمانی که زبان هورامی را با سورانی و یا سورانی را با کرمانجی ، هورامی با کرمانجی، زازا با کرمانجی، زازا را با سورانی مقایسه میکنیم با دو دستور زبان متفاوت، دو زبان با دو نظام آوایی مختلف روبرو میشویم و تنها در تعداد واژگان مشترک است که با هم رابطه و پیوند دارند، و این هم به خاطر همریشگی تمام زبانهای ایرانی است.
به هر حال، چند سالی هست که دانایان لکزبان به امر پژوهش در مورد زبان و فرهنگ لکی پرداختهاند و خدا را شکر به نتایج بسیار خوبی هم رسیدهایم، و شاهد نگارش دهها کتاب و صدها مقاله دربارهی زبان و ادبیات لکی هستیم. و اگر انشاءالله این امر پیوسته باشد، مطمئناً به نتایج خوبی هم خواهیم رسید.
با اینکه تمام کارهایی که برای زبان و فرهنگ لکی انجام گرفته است، در خور توجه هستند، اما متأسفانه به دستور زبان و نظام آوایی این زبان کمتر نظر شده است، و بیشتر شاهد نگارش فرهنگ لغت، ضربالمثل ، تاریخ و … هستیم. کتابهایی که دربارهی دستورزبان لکی به نگارش درآمدهاند، آنقدر کاستی دارند که آدمی را مأیوس میسازند، اما به هر حال هایی است که به هویی میرسد و این شایستهی تقدیر است.
چند صباحی است که جوانان لکزبان برای نگارش زبان خود به ابداع رسمالخطهایی پرداختهاند و این مایهی سرخوشی است. اما متأسفانه به نظام آوایی زبان لکی کمتر توجه شده است، نکتهای که در اینجا لازم است گفته شود که یک رسمالخط قوی رسم الخطی است که به نظام آوایی زبان توجه کند نه به تعداد صامتها و مصوتهای آن، به اینکه مثلاً زبان لکی دارای بیش از 30 مصوت مرکب (دو مصوتی)، چندیین مصوت سه صدایی و … است که رسمالخطهای ایجاد شده کمتر به این امر توجه داشتهاند.
به هر حال، به خاطر اینکه هیچ کار گروهی در این زمینه یعنی ابداع رسمالخطی برای نگارش زبان لکی انجام نگرفت، بنابراین تنها به همان استفاده در سایتها و وبلاگها ختم شد. و این امر موجب شد که برخی از نویسندگان لک برای نگارش کارهای خود به سوی رسمالخط کردی سوق پیدا کنند. و امروزه این امر رو به فزونی نهاده است.
البته در سال 1391 کارگروهی برای ایجاد رسمالخطی برای نگارش به زبان لکی و لری، از سوی ادارهی ارشاد استان لرستان ایجاد شد، اما متأسفانه پیگری لازم را در بر نداشت.
ذکر نکتهای لازم است و آن اینکه، تا به اکنون 4 کتاب(در مورد زبان و فرهنگ لکی) با 3 نوع رسمالخط ابداعی به چاپ رسیدهاند، که هر کدام دارای شایستگیها و نیز کاستیهایی میباشند:
- "فرهنگ مختصر لکی"، نوشتهی آقای رضا حسنوند [ابداع رسمالخط: رضا حسنوند؛ سال ابداع:1391] .
- "ادبیات عامه لکی"، نوشتهی آقای امیدعلی نجفزاده قبادی [ابداع رسم الخط:بهادر غلامی، سال ابداع:1391]
- "زبانزدها و کنایههای لکی"، نوشتهی آقای عباس اسدی و سلطانعلی قادری [ابداع رسم الخط: علی ایوتوندی؛ سال ابداع: 1388].
- "قواعد دستوری در گفتار مردمان لک"، نوشته بنده حقیر (علی ایوتوندی) [ابداع رسم الخط: علی ایوتوندی؛ سال ابداع: 1388].
و دیگر کتابهایی که به زبان و فرهنگ لکی پرداختهاند یا به خط فارسی و یا کردی به نگارش درآمده است.
آشنایی با رسم الخط لکی(علی ایوتوندی)
حروف زبان لکی:
مجموع نشانه هایی که برای نشان دادن آواهای هر زبان به کار می رود و درلکی :
آ – أ – إ – ٱ – ئ – ۀ – ب – پ – ت – ڈ – ج – چ – خ – د – ر – ڕ – ز – ژ – س – ش – ع – ڠ – ف – ق – ک – گ – ل – ڵ – م – ن – ڤ – ه – ی – ێ – ۊ – ؤ – ۉ – ۈ – ۏ – و – ۆ – آٰ – إٓ – آءَ – آءْ – نْ
واج
هرکدام از آواهای زبان را واج می گویند. از کوچک ترین واحد صوتی متمایز، یعنی کوچک ترین واحد صوتی ای که می تواند تغییری در معنا ایجاد کند.
مثال: ڕۈ (رود) ، زۊ (زود)، زؤر (ظهر)، زۉن (زبان)، تۆت (ناتوان در گفتار)
انواع واج
واج ها به دو دسته تقسیم می شوند : صامت ، مصوت.
مصوت های لکی:
مصوت : آوایی است که با لرزش تار آواها از گلو بیرون می آید و هنگام ادای آن دهان گشاده می ماند.
مصوت ها در لکی حداقل 22 تا هستند:
آ – أ – إ – ٱ – ئ – ۀ – ی – ێ – ۊ – ؤ – ۉ – ۈ – ۏ – ۆ – آٰ – إٓ – آءَ – آءْ، ئءُ، أءُ، آءُ، آۏ
صامت های لکی:
صامت : آوایی است که درادای آن جریان هوا هنگام خروج در نقطه ای میان گلو ولب ناگهان به مانعی برخورد می کند.
صامت ها در لکی حداقل 31 تا هستند :
ب – پ – ت – ڈ – ج – چ – خ – د – ر – ڕ – ز – ژ – س – ش – ع – ڠ – ف – ق – ک – گ – ل- ڵ – م – ن – ڤ – ه – ی – ݩ- و، هٛو، گٛو، خٛو
نکته :
در رسم الخط لَکی اگر واژه ای با یکی از مصوت های زیر شروع شود قبل از آنها حرف «ع» قرار می گیرد(این حرف (ع) خودش به خودی خود صدایی تولید نمی کند بلکه تنها حرکت می پذیرد.):
آءَ – آءْ – آٰ – إٓ – ؤ – ۊ – ۏ- ۈ – ۉ – ۆ – ێ – ئ – ۀ – ٱ – آءُ، أءُ، ئءُ |
نکات:
در لکی و رسم الخط آن:
1) حرف « ح » حذف شده است و به جای آن از « ه » استفاده می شود.
2) حروف« ذ – ض – ظ » حذف و به جای آنها از حرف« ز » استفاده می شود.
3) حروف« ث – ص » حذف و به جای آنها از حرف« س» استفاده می شود.
4) حرف« ط » حذف و به جای آنها از حرف« ت » استفاده می شود.
5) حرف« غ » حذف و به جای آنها از حرف« خ» استفاده می شود.
6) به حروفی که مصوت فتحه را می پذیرند حرف « أ» اضافه می کنیم.
7) به حروفی که مصوت کسره را می پذیرند حرف « إ» اضافه می کنیم. مثل: دأر(دَر)
8) به حروفی که مصوت ضمه را می پذیرند حرف « ۉ» اضافه می کنیم. مثل بۉن(بام)
9) به حروفی که مصوت « ئُو » را می پذیرند حرف « ۈ» اضافه می کنیم. مثل: دۈ (دوغ)
10) به حروفی که مصوت « ایی مثل دیر» را می پذیرند حرف « ی » اضافه می کنیم. مثل: سیر(سیر)
11) به حروفی که مصوت « آ» را می پذیرند حرف « آ » اضافه می کنیم. مثل: چآرأ (چاره)
12) در لکی مصوت هایی وجود دارد که در فارسی وجود ندارد که عبارتند از:
الف) مصوت « ؤ » : این حرف صدایی شبیه «ö» در لاتین است و حروفی که این مصوت را می پذیرند به آن «ؤ» اضافه می کنیم. مثل: دؤ : عدد 2
ب) مصوت « ۆ» : این حرف صدایی شبیه « œ» در لاتین است و حروفی که این مصوت را می پذیرند به آن «ۆ» اضافه می کنیم. مثل: دۆم(دُم)
ج) مصوت « ئ » : این حرف صدایی شبیه « ё» در لاتین است و یا صدای « اِ کشیده» را دارد و حروفی که این مصوت را می پذیرند به آن «ئ» اضافه می کنیم. مثل: گئ (نوبت)
د) مصوت « ێ» : این حرف صدایی شبیه «ی» کوتاه یا سنگین است و حروفی که این مصوت را می پذیرند به آن «ێ» اضافه می کنیم. مثل: ڨێ (بید)
ه) مصوت « ۏ» : این حرف صدای (اُ) کشیده را دارد. مثل: کۏم (صبر کردن)
و) مصوت «ۊ» : این حرف صدای مانند مصوت (ü) در لاتین دارد. مثل: دۊ (دود)
ز) مصوت «ٱ » : این حرف را میتوان فتحه کشیده خواند. این حرف در زبان اوستایی موجود است. مثل: هٱر (همیشه) در مقابل هأر(هر)
ح) مصوت « آٰ» : این حرف صدای (آ) کشیده را دارد. مثل: دآٰ (مادر) در مقابل دآ (داد)
ط) مصوت « آءَ» : این حرف صدایی مرکب از مصوت (آ) و (-َ کوتاه : أ ) را دارد. میآءَرإن (به او می زد.)
ی) مصوت « إٓ »: این حرف مرکب دو مصوت (إ) و (آ) می باشد. مثل: سٕآل(سؤال) ، در مقابل سآل (سال)
ک) مصوت « آءْ» : این حرف صدایی مرکب از مصوت (آ) و (_ِ کوتاه یا إ ) را دارد. شآءْت (شاهد) ، در مقابل شآد (شادان)
ل) مصوت « ۀ » : این حرف از ترکیب دو مصوت (-ِ کوتاه یا همان إ) و (-َ کوتاه یا همان أ) تشکیل می شود. مۀرزێ (می ارزد) در مقابل مأرزی (می ریزد)
13) در لکی حروفی وجود دارد که در فارسی وجود عینی ندارد به عبارتی در الفبای فارسی نیست که عبارتند از:
الف) حرف «ڵ » که مانند «ل» تشدید دار اما از ان سبک تر، کأڵ (پازن)، دأڵ(سگ ماده)
ب) حرف « ڕ » که مانند «ر» تشدید دار اما از ان سبک تر، کأڕ (ناشنوا)، مأڕ(غار)
ج) حرف «ݩ» که با حرکت پذیری حرف ماقبل خود صدایی مابین حرف «ن» و «گ» تولید می کند که به آن نون خیشومی یا تو دماغی می گویند. مثل: مإنْآ (گاو)، هأݩإڵ (زیر بغل)
د) حرف « ڈ » که حرفی مابین (ت) و (د) دارد. مثل: مأڈ (مدد) ، در مقابل مأد (مد)
ه)حرف«ڠ » : که حرفی مابین (خ) و (غ) دارد. مثل: مإرڠ (مرغ)
و) حرف «هٛو): که حرفی مابین «ه» و «و» است، هٛوأر : خورشید
ز) حرف «گٛو): که حرفی مابین «گ» و «و» است، گٛوأر : گوساله
ح) حرف «خٛو): که حرفی مابین «خ» و «و» است، خٛوأ : خواهر
14) حرف « ع » به مانند « ء » در زبان فارسی و عربی عمل می کند و حرکت می پذیرد . با این تفاوت که در پایان یا میان کلمه نمی آید.
15) حرف «ݩ» نیز نمی تواند در اول کلمه قرار بگیرد و با حرکت (صدا پذیری ) حرف قبل از خود معلوم می شود.
16) حرف «و» همان (واو) است اما به شکل عربی آن ، و باید که قبل و یا بعد آن حرف صدادار قرار بگیرد. وإژأ (خودش است)، در مقابل ڨإژأ (وجب)
برای بهتر فهمیدن نگارش به این رسم الخط در زیر چند جمله فارسی آورده و معادل آن را به خط لکی می نویسیم.
من تو را دوست دارم : مأن تۉ ڕآ دۈست دآرأم. |
مجبور : مأجبۈر |
دل نگران تو میباشم : دإڵ نإگأرآنئ تۉ میبآشأم. |
ههڵۆ بهرزه : هأڵۉ بأرزأ |
ما در انتظار خورشیدیم : مآ دأر عإنتإزآرئ خۉرشیدیم. |
اُزؤم : عؤزؤم |
علی ای همای رحمت : عألی عئی هۉمآیئ ڕأهمأت. |
اویزویم : عۊزۊم |
ورزیده : ڤأرزیدئ |
عِنَب : عإنأب |
مطمئن : مۉتمأعإن |
علی : عألی |
سَرزده : سأرزأدئ |
محمد : مۉهأممأد |
شانس : شآنس |
bring : بإریݩ |
کدام : کۉدآم |
sing : سیݩ |
جدا : جۉدآ |
Windaw : ویندآو |
راحت : ڕآهأت |
دچار: دۉچآر |
شکسته : شإکأستئ |
مشترک : مۉشتأرإک |
زیبا : زیبآ |
فرهاد : فأرهآد |
دروغ : دۉرۈڠ |
خسرو : خۉسرۉ |
مدرس (محل درس) : مأدرأس |
تهران : تئهرآن |
مدرس (استاد): مۉدأڕإس |
استقلال : إستإقڵآڵ |
کشته (مقتول) : کۉشتئ |
بریدن : بۉڕیدأن |
کشته (کشت کرده) : کإشتئ |
شک : شأک |
دموکراسی : دإمۉکرآسی |
شک : شۉک |
مشتی : مأشتی |
دایرةالمعارف : دآیإرأتۉڵمأعآرإف |
مقایسهی رسمالخطهای معروف برای نگارش به زبان لکی
در زیر به مقایسهی آوانگارههای رسمالخطهای معروف برای نگارش به زبان لکی میپردازیم.
خط لکی (علی ایتیوندی) |
آوانویسی |
خط فارسی |
خط کردی (سورانی) |
خط لور (احد رستگار فرد) |
خط لکی (بهادر غلامی) |
آ |
â |
آ، +ا |
ئا ، +ا |
+ا |
آ، +ا |
آءَ |
'aâ |
* |
* |
* |
* |
آءُ |
'oâ |
* |
* |
* |
* |
ءآ |
âe' |
* |
* |
* |
* |
ۀ |
e'a |
* |
* |
* |
* |
أ |
a |
-َ |
+ه |
ٮ (-’- بالای نگاره)، ة |
-َ |
إ |
e |
* |
* |
ٮ (-’- پایین نگاره)، ه |
-ِ |
ئ |
é |
-ِ |
ێ |
ٮ (-‘- پایین نگاره)، ۀ |
ێ |
ۈ |
û |
او |
وو |
ۈ |
وۤ |
ۉ |
o |
-ُ |
و |
و |
ۆ |
ۊ |
ü |
* |
ۊ |
ۊ |
وٜ( واو دو نقطه زیر) |
ێ |
î |
* |
* |
ی |
یٛ |
ۏ |
ô |
* |
ۉ |
و |
* |
ۆ |
œ |
* |
* |
* |
+و |
ڨ |
v |
و |
ڨ |
ڤ |
و |
ڵ |
ĺ |
* |
ڵ |
ل |
ل |
ڠ |
ģ |
* |
* |
* |
* |
ڕ |
ř |
* |
ڕ |
ړ |
ڒ |
ڈ |
ť |
* |
* |
* |
* |
ٱ |
a: |
* |
* |
* |
ئ |
ب |
b |
ب |
ب |
ب |
ب |
پ |
p |
پ |
پ |
پ |
پ |
ت |
t |
ت |
ت |
ت |
ت |
ج |
j |
ج |
ج |
ج |
ج |
چ |
č |
چ |
چ |
چ |
چ |
خ |
x |
خ |
خ |
خ |
خ |
د |
d |
د |
د |
د |
د |
ر |
r |
ر |
ر |
ر |
ر |
ز |
z |
ز |
ز |
ز |
ز |
ژ |
ž |
ژ |
ژ |
ژ |
ژ |
س |
s |
س |
س |
س |
س |
ش |
š |
ش |
ش |
ش |
ش |
ع |
' |
ع |
* |
* |
ع |
ف |
f |
ف |
ف |
ف |
ف |
ق |
q |
ق |
ق |
ق |
ق |
ک |
k |
ک |
ک |
ک |
ک |
ل |
l |
ل |
ل |
ل (لام دو نقطه پایین شبیه به ڸ) |
ل |
م |
m |
م |
م |
م |
م |
ن |
n |
ن |
ن |
ن |
ن |
ݩ |
ŋ |
* |
* |
گ۬ |
گٚ |
و |
w |
* |
و |
ؤ |
* |
ه |
h |
ه |
ه |
ه |
ه |
ی |
ï |
ی |
ی |
ی |
ی |
ئءُ |
'oé |
* |
* |
* |
* |
أءُ |
a'o |
* |
* |
* |
* |
آٰ |
ã |
* |
* |
* |
* |
ؤ |
ö |
* |
* |
ٯ |
* |
هٛو |
hw |
* |
* |
* |
* |
گٛو |
gw |
* |
* |
* |
* |
خٛو |
xw |
* |
* |
* |
* |
تعداد همخوانها و واکهها در هر کدام از رسمالخطها
|
لکی (علی ایوتوندی) |
لکی (بهادر غلامی) |
لور(احد رستگار فرد) |
کردی |
فارسی) |
تعداد همخوان |
31 |
24 |
24 |
24 |
23 |
تعداد واکه |
22+ |
12 |
12 |
9 |
6 |
جمع |
53+ |
36 |
36 |
33 |
29 |
ویژگیهای نظام آوایی زبان لکی:
- داشتن بیش از 17 مصوت ساده تک آوایی (آ، آٰ، أ، إ ، ٱ، ۆ، ۉ، ۈ، ێ، ی، ئ، ۀ، ۊ، ؤ، آءْ، ۏ، آۏ و …)
- داشتن بیش از 30 مصوت مرکب دو آوایی (دو مصوتی : ئءُ، أءُ، آءُ،آءَ و .. )
- داشتن بیش از 5 مصوت مرکب دو آوایی (مصوت + صامت نیمصدا: آو،آی، ئی،أی و …)
- داشتن بیش از 5 مصوت مرکب سه آوایی(مصوت : ێآءَ ، ێآءُ و …)
- داشتن حداقل 7 صامت اختصاصی (ڕ، ڤ، ڠ، ڈ، ڵ، هٛو، گٛو، خٛو)
نقاط قوت رسمالخط لکی (علی ایوتوندی)
رسمالخط ایجاد شده توسط بندهی حقیر به دلایلی میتواند ارجحیت بیشتری برای نگارش به زبان لکی را داشته باشد، از جمله:
- این رسمالخط شاید بتوان گفت بیش از 500 صفحه آواشناسی زبان لکی را در پشتوانهی خود دارد.
- این رسمالخط به نظام آوایی زبان لکی متوجه بوده است و تنها به تعداد آواهای آن نپرداخته است، چرا که توسط این رسمالخط میتوان آواهای سه صدایی و دو صدایی را به راحتی نگاشت و این امر توسط 6 کرسی «الف، همزه، یاء ، واو، ۀ و عین» انجام میپذیرد. اما رسمالخطهای دیگر در این امر ناتوانیهایی در خود دارند.
- نظام آوایی زبان لکی یک نظام آوایی پویا است، و این رسم الخط توانایی همراهی با آن را دارد.
- چون این رسمالخط یک رسمالخط آوانگار است بنابراین به راحتی یاد گرفته میشود.
- این رسم الخط با تلفظ و گفتار همراه میشود نه اینکه گفتار و تلفظ را همراه خود کند. این خط هر آنچه یک لکزبان به زبان میآورد و تلفظ میکند میتواند به نگارش درآورد.
- این رسمالخط توانایی نگاشت همهی لهجههای زبان لکی را دارد. اما دیگر رسمالخطها این توانایی را در خود ندارند.
- با اینکه به ظاهر مینماید این رسمالخط خوانا نباشد، اما در آزمایشهایی که انجام گرفته است خوانایی این رسمالخط با دیگر رسمالخطها در بیشتر موارد برابری و در جاهایی برتری دارد.
- چون لکی گویشی از زبان کردی نیست.
- اگر به رسمالخط کردی بنویسیم، مجبوریم که به لهجهی کردی جملات و نوشتهجات لکی را بخوانیم. و ما رسم الخطی میخواهیم که هرآنچه میگوییم و به آنگونه که ما به لفظ میآوریم، بنویسد؛ نه ما را مجبور کند، که با او همراهی کنیم. به عبارتی ما رسمالخطی میخواهیم که با گفتار و گویش ما همراهی کند نه گویش و گفتار ما با او همراهی کند. در رسمالخط کردی بآؤر را باید بهۉر بنویسیم و بخوانیم. هآؤر(پستی) : ههۉر ، گآؤر(باستان) : گهور، دؤ (عدد 2): دۊ(دود)، سؤر (قرمز) : سۊر (عروسی) و … و اینگونه ما باید مرگ آواهای لکی را شاهد باشیم.
- رسمالخط کردی توانایی نمود نظام آوایی زبان لکی را ندارد.
- نمیتوان آواهای زبان لکی را نادیده گرفت، چونکه ما نمیتوانیم آنها را به نگارش در بیاوریم.
- رسمالخط لکی یک رسمالخط آوانگار است، بنابراین یادگرفتنش آسانتر است. اما رسمالخط کردی یک رسمالخط آوانگار نیست، و برای یاد گرفتن آن میباید تبصرههایی را هم یاد گرفته و آنها را به کار برد تا بتوان کلمات کردی را بهتر تلفظ نمود. و این رسمالخط برای لکی که آواهایش دو برابر و حتی شاید سه برابر زبان کردی میباشد، نمیتواند کاربردی باشد.
- در زبان لکی ما با کلماتی روبرو میشویم که دو مصوت و یا سه مصوت پشت سر هم دارند، و رسمالخط کردی راهی برای نگارش بهتر این واژگان را ندارد، نگارشی که به تلفظ نزدیک باشد. و رسمالخط لکی این مشکل را با معرفی 6 کرسی «الف، همزه ، ع ، ۀ ، و ، ی» حل نموده است.
- رسم الخط کردی برای نگارش برخی از صامتهای لکی جایی قرار نداده است به مانند «ڠ» ، «ڈ» ، «ݩ»، «هٛو»، «گٛو»، «خٛو».
- رسم الخط کردی برای نگارش برخی از مصوتهای واجبالذکر لکی جایی قرار نداده است به مانند «ؤ = دؤ، هؤ، زؤر، گؤر، مؤر» ، «ۏ= ژۏن، کۏم، ڕۏم» ، «آٰ= دآٰ(مادر) در مقابل دآ(داد)؛ شآٰد (شاید) در مقابل شآد(شاد)»، «آءُ = میآءُ، دآءُ، جآءُ، لآءُ» ، «ئ = بئر، مئر، لئ ، زئم»، «أءُ = دأءُ، کأءُ، شأءُ»، «ٱ= بٱر(سهم) در مقابل سأم(سم)، زٱم(زخم)، مٱل(محل گذاشتن) در مقابل مأل(پرنده)، کٱڵ (زمان جفت گیری) در مقابل کأڵ(پازن)، شٱر (شهر) در مقابل شأر(شرع)»، «ئءُ = مئءُ(میخواهند)، نئءُ (نخواهند)»، «ۀ = مۀرزێ (میارزد) در مقابل مأرزێ (میریزد)، » «آءْ = دآءْن (دادن) در مقابل دآن (دادند)، شآءْد (شاهد) در مقابل شآد(شاد)»، « ٕآ = سٕآڵ (سوال) در مقابل(سال(سال)، مٕآد(معاد) در مقابل مآد(ماد)، ڕٕآم کإرد(رهایش کردم) در مقابل ڕآم کإرد (رام کرد)» و … .
نمیتوان لکی را به رسمالخط کردی نوشت، به دلایلی:
خط لکی |
معنا |
خط کردی همراه با فهمیده شده |
مإ مئ مێ بإسینإم |
من میخواهم میش بخرم |
مێ مێ مێ بسینم (میش میش میش بخرم) |
سإسئ سێ کإردێ |
نگاه کنید، سیاهش کرد |
سێسێ سێ کردێ (سیاه سیاه سیاه کرد) |
سۀءُن |
سه تایشان |
سێ ئه ئۉن(به آهنگ کردی تلفظ میشود نه به آهنگ لکی) |
سإءُنئ ژإن |
سه تا ازشان |
سێ ئۉنێ ژێن(به آهنگ کردی تلفظ میشود نه به آهنگ لکی) |
دأءَ |
ده تای آنها |
دهئه |
مۀرزێ |
میارزد |
مێهرزێ(به آهنگ کردی تلفظ میشود نه به آهنگ لکی) |
مأرزێ گإ نإمۀرزێ |
میریزد که نمیارزد |
مهرزێ گێ نێمێهرزێ (به آهنگ کردی تلفظ میشود نه به آهنگ لکی) |
سإءِمأ مآم |
سوم می آیم |
سێێمه مام (به آهنگ کردی تلفظ میشود نه به آهنگ لکی) |
کأءَم آوإرد |
کاه را آوردم |
کهئهم آوێرد(به آهنگ کردی تلفظ میشود نه به آهنگ لکی) |
سأءَر هأتإم |
سحر آمدم |
سهئهر ههتێم (سحر آمدیم) (به آهنگ کردی تلفظ میشود نه به آهنگ لکی) |
هٛوأتإم |
خوابیدم |
هوهتێم (خوابیدیم) (به آهنگ کردی تلفظ میشود نه به آهنگ لکی) |
دؤأءُن دۊأءُن گإرت |
دوتایشان آن دود را گرفتند |
دۉهۉن دۊیهۉن گێرت(به آهنگ کردی تلفظ میشود نه به آهنگ لکی) |
آؤۉن آوإرد |
او را آوردند |
ئاوۆن ئاوێرد (آب را آوردند و نیز به آهنگ کردی تلفظ میشود نه به آهنگ لکی) |
چرا -أ- و -إ- را به صورت حرکت ( –َ ) و ( –ِ ) فارسی نمینویسیم تا رسم الخط آسانتر شود:
- در رسم الخط فارسی غالباً حرکات سه گانه –اَ-، -اِ- ، -اُ- نوشته نمیشود و این در خواندن نوشته مشکل ایجاد میکند. مثلاً اگر بخواهیم واژهی با تلفظ لکی keram را به فارسی بنویسیم و حرکات آن را نگذاریم محتمل است که یکی از این واژگان در ذهن خواننده آورده میشود: «کَرَم – کِرِم –کَرِم، کِرَم و … ؛ اگر ما به جای « أ »، « –َ » و به جای « إ »،« –ِ » بگذاریم بنابراین به احتمال زیاد کسانی که بخواهند لکی بنویسند این حرکات را نمی گذارند و در خواندن مشکل ایجاد می شود.
- در برخی واژگان بسیاری از صامتها پشت سر هم و چسبیده می آیند که این به زشتی نگارش می افزاید و خواننده را به سختی و تکلف میاندازد. مثلاً (نیشتإمیأسیأر مآڵۉن (در خانهشان نشستهام): نیشتِمێیَسیَر ماڵۉن)
- در برخی واژهها ما می باید دو مصوت کوتاهِ همانند را پشت سر هم بیاوریم که اگر به رسمالخط فارسی بنویسیم نمیشود (سإءِم[سإءِمأ مآم]، سأءَر[بیأ سأءَر]، کأءَم[کأءَم آورد]، دأءَم[دأءَم سأن])
و در آخر اینکه
بنده بر روی رسمالخط ایجاد کرده هیچ تعصبی ندارم، مطمئناً اگر رسمالخط دیگری وجود داشته باشد که از خط ابداعی بنده قویتر باشد، با کمال میل آن را پذیرا هستم، اما همانگونه که ذکر شد، هنوز رسمالخطی که بتواند نظام آوایی زبان لکی را به نمود آورد، بنده با آن روبرو نشدهام.
هیچ لکزبان منصفی نمیپذیرد که نظام آوایی زبان لکی را بمیراند تا که بتواند لکی را به خط کردی و یا خط دیگر بنویسد، چرا که آن خط نمیتواند هر آنچه را او میگوید به نگاشت درآورد.
منابع
- قواعد دستوری در گفتار مردمان لک، علی ایوتوندی، تهران، خلیلیان، 1392.
- زبانزدها و کنایههای لکی، عباس اسدی گوهر گوش، سلطانعلی قادری، تهران، طهورا، 1392.
ذكر منبع نشان از حرفه اي بودن و اخلاق مداري ست.
بسیار عالی
جامع و کامل
درود بر شما
[پاسخ]
با سلام!
همانگونه که در سرآغاز سخن فرموده اید در سال های اخیر تلاش های بسیار برای رسم الخط لکی شده است و قابل ارجند. هرکدام نیز کاستی هایی دارند و قطعا برای مان قابل قبولند…
خط جدید اختراع کردن هم مثل محصولات تجاری جدید ساختن است وقتی که وارد بازار شوند مشتری تعیین می کند که مرغوبند یا نامرغوب.
دوست عزیز از زاویه ی دید حقیر نباید هیچ تعصبی در برابر رسم الخط کردی داشته باشیم، همان را انتخاب کنیم و تنها کاستی هایش را تکمیل کنیم مثلا برای یکی دو مورد “واو” لکی که در رسم الخط کردی نشانه ای برایش تعریف نشده است، فکری بکنیم و همین! دیگر نیازی نیست که تمام اصول این رسم الخط را کنار بزنیم.
به عنوان مثال در این رسم الخط پیشنهادی مطرح شده به جای ” ای ” آورده اید ” عئی ” که بعید می دانم مردم لک زبان که مشتری های این بازارند پذیرای این همه سختی و پیچیدگی های غیر ضروری باشند.
یا می توان یک اصل دیگر را محور قرار داد و با آن محور پیش رفت: همان خط مرسوم لکی را محور قرار دهیم و کاستی های آن را به کمک خط کردی تکمیل کنیم در جاهایی که نوشتن واژه ای گنگ و مبهم است به کمک خط کردی قابل فهمش کنیم…
یادمان باشد اگر بنا بر تعصب باشد و اینکه رسم الخط ما حتما باید چیزی متمایز از کردی باشد به جایی نخواهیم رسید.
[پاسخ]
به نام خدا
همانگونه که بنده در آخر این نوشته عرض کردم، بنده هیچ تعصبی در مورد این رسم الخط ندارم، اما چند نکته را بر شما روشن کنم:
1. نخست اینکه، مطمئناً یک رسم الخط می باید ارائه دهنده ی ساختار و نظام آوایی زبان باشد، و نه فقط چند آوا را نمایندگی کند، زبان لکی دارای یک ساختار و نظام آوایی منحصر به فرد است، که در دیگر زبانهای ایرانی کمتر دیده می شود و یا شاید اصلاً دیده نمی شود. و رسم الخط کردی با اینکه پاسخگوی مناسبی برای زبان کردی سورانی است اما شاید نتواند برای نظام آوایی زبان لکی پاسخ درخوری داشته باشد.
2. اما تشبیه کردن ابداع رسم الخط به محصول تجاری، شاید نتواند گفت که این سخن پختگی لازم را در خود دارد، چرا که خط با اندیشه و فرهنگ سر و کار دارد نه با نیازهای مادی انسان.
3. شما می فرمایید یکی دو واو لکی را خط کردی ارائه نداده است، اما بنده عرض می کنم که رسم الخط کردی ساختار و نظام آوایی زبان لکی را نآدیده گرفته است، سخن بر سر چند واو و یا نیست، سخن بر سر نظام آوایی زبان لکی است، شما اگر لکی را به خط کردی بنویسید، مطمئناً آن را می باید به آهنگ کردی خواند، اما ما این را نمی خواهیم.
4. شما می گویید چند واو، اما برای اشاره توجه بفرمایید: إ – ٱ – ئ – ۀ – ڈ – ڠ – ؤ – ۏ – و – آٰ – إٓ – آءَ – آءْ – نْ -آۏ ؛ تازه این تنها چند مصوت ساده در لکی است، وگرنه مصوتهای مرکبی که شاید نتوان به هیچ وجه آنها را به خط کردی نگاشت.
5. بنده بعد از چند سالی که به نوشتن درباره ی زبان لکی پرداخته ام، شیوه ای که بتواند هر آنچه یک لک زبان و آن گونه که او تلفظ می کند به نگارش در آورد این شیوه را دیدم.
6. البته شاید به ظاهر سخت باشد، اما مزیتهای آن به سختی هایش می چربد،
7. ما انتظار نداریم که یک فرد با سواد لک مادرزادی بتواند به این خط بخواند و یا بنویسد، و مطمئناً این خط می باید آموزش داده شود تا که به آن خوانده شود. و بر پایه ی آزمایشهایی که انجام گرفته است این خط از خطوط دیگر آسان تر آموزش داده شده و یاد گرفته می شود.
به هر حال از یادداشت شما بسیار ممنون و سپاس گزارم
[پاسخ]
دوست فرهیخته ام احتمالا شما با لهجه های کورمانجی کاملا آشنا نیستید وگرنه بسیاری از کورمانجها به قدری نظام آوایی شبیه لکی دارند که اگر کسی فقط به آهنگ کلامشان توجه کند آنرا کاملا مشابه لکی طوایف دلفانی می بیند. یعنی اگر قرار باشد این کورمانجها کلمه یی جدید را تلفظ کنند عینا مشابه لکی خواهد بود.
[پاسخ]
سلام برادر فرهیخته ام. من هم به عنوان یک آشنا به تمام گویشها(زبانها)ی کوردی از جمله لکی کاملا با نظر این دوست موافقم. قطعا بررسی دقیقی کرده اید و تلاشی ارزشمند داشته اید ولی خط پیشنهادی شما خیلی دشوار شده است و کلمات بیش از حد طولانی میشوند. پیشنهاد من استفاده از خط لاتین کوردی یا پذیرفتن این که به هرحال هیچ خطی ۱۰۰% قادر به نوشتن همه تلفظها نیست و همین لکی یا سورانی هم دارای چند لهجه هستند که هرکاری بکنیم امکان نوشتن کاملا منطبق بر تلفظ وجود ندارد. درمورد صدای بین آ و او در لکی میتوان همانند کورمانجی که بسیاری از لهجه هایش این صدا را عینا مشابه لکی دارند از همان ا یا a استفاده کرد تا پیوستگی و مشابهت بین همه گویشها حفظ و فهم متقابل بهتر میسر گردد.قطعا با آموزشی بسیار ساده یک لک زبان خواهد دانست که این ا را چگونه تلفظ کند همچنانکه در کردی ڕ اول را برای سهولت همان ر مینویسند ولی کردها به راحتی میدانند که این ر اول همواره محکم تلفظ میشود.
مورد دیگر هم که خواهشمندم عنایت داشته باشید شباهت بسیار زیاد واژگانی لکی با کلهوری و سورانی و شباهت بسیار زیاد گرامر لکی با سورانی است که اصلا قابل قیاس با شباهتهای همه زبانهای ایرانی نیست خصوصا به قول عامه معکوس حرف زدن در لکی و سورانی شمالی که علیرغم پیچیدگی زیاد برای دیگر ایرانیان، کاملا در این دو گویش منطبق است و این قطعا قابل چشم پوشی نیست. دوست فرهیخته حتی من با آشنایی کامل با زبانهای کوردی به جرات میتوانم بگویم لکی می تواند بهترین واسطه برای کوردی باشد زیرا به همه گویشها(زبانها)ی کوردی مشابهتهای درخور توجهی دارد. مثلا اگر کسی لکی اصیل را بشناسد، نزدیکترین زبان به تک تک زبانهای کوردی است.نزدیکترین زبان به سورانی، کلهوری، هورامی و حتی کورمانجی در میان بقیه زبانها همین لکی است.
[پاسخ]
با سلام کار ارزنده ای است ولی با نوشته ی آقای درویش پور موافقترم چرا که زحمت شما یک کار آکادمیک است اما بنده که از سیستم عامل مک استفاده میکنم به راحتی با زدن یک دکمه از نوشتار کردی استفاده میکنم وهمچنین است برای ویندوز و،،، ولی برخی نقصها را سعی میکنم بر طرف کنم به عنوان مثال مئ مئئ مێ بئ خئ رئم .درضمن مهمترین برتری نوشتار کردی بر عربی تبدیل فتحه وکسره وضمه به ه ،و،ئ است که مشکل حتی فارس زبانان می باشد که مورد اجحاف قرار گرفته ،به هرحال زحمات شما قابل تقدیر است اما بنده به عنوان یک لک فعلن ترجیح میدهم از ۹۰ درصد شباهت وپتانسیل نوشتارکردی استفاده کنم ومهندسی ۱۰ درصد را درحد توان انجام دهم
با سپاس دوباره.
[پاسخ]
به نام خدا
با سپاس از نظر شما
چند نکته را در مورد یادداشت شما عرض کنم
1. بنده قبول ندارم که رسم الخط کردی می تواند 90 درصد جوابگوی نگارش به زبان لکی بشود
2. این رسم الخط نیاز به آموزش دارد و ما نمی خواهیم ره صدساله رسم الخط کردی را یک شبه طی کنم
3. رسم الخط کردی آهنگ زبان لکی را می گیرد و آهنگ خودش را به او می قبولاند، یعنی اگر ما کلمات لکی را به رسم الخط کردی بخوانیم باید آن را به مانند کردزبانان تلفظ کنیم
4. اصولاً رسم الخط کردی جوابگوی نظام آوایی زبان لکی نیست، و این به هیچ وجه قابل انکار نیست، ما نمی خواهیم چند نگاره را به عنوان صامتها و مصوتهای لکی معرفی کنیم و سپس بگویی، بله این هم رسم الخط، لکی را اینگونه بنویسید، ما رسم الخطی می خواهیم که نظام آوایی زبان لکی را بتواند حفظ کند
با سپاس دوباره از شما
[پاسخ]
دوست عزیز تشکر فراوان ولی زبان لکی رو با عربی اشتباه گرفتین فتحه و کسره برای اعراب گذاری کلمات عربی بوده نه لکی
[پاسخ]
به نام خدا
با سپاس از شما
این نکته ای که شما ذکر نموده اید، نکته ای است که شاید ذهن بیشتر خوانندگان را به خود مشغول کند، به شما عرض کنم، این قراردادی است، چگونه است رسم الخط کردی فتحه را با «ه» نشان می دهد ما هم فتحه را با «أ» نشان می دهیم، و این قراردادی است.
با سپاس
[پاسخ]
دستت درد نکنه و خسته نباشی-خودباوری و اعتماد بنفس شما قابل ستایش است . بسیاری از بردران ما از شدت کرد پرستی دچار خودفراری شده اند و همه تاریخ سراسر افتخار خود را نادیده می گیرند
[پاسخ]
دوست عزیز کرد پرستی معنا نداره بهتره یه کم مستند تر حرف بزنیم واژه ی کرد قوم کرد ملت کرد طایفه زبان یا هر چی که می گن شامل 4 بخشه : 1 – کردی شمالی 2 ـ کردی میانی 3 – کردی جنوبی 4 – لکی اینو نه من می گم نه کرمانشاهیا نه سنندجیا نه کردای عراق و نه کردای ترکیه اینو محققای زبان شناس تمام جهان می گن برا رد یا قبولشم بهتره یه کم مطالعه داشته باشیم تا دیگران رو به پرستش قومی دیگه محکوم نکنیم . در ضمن بحث زبان شناسی و زسم الخط یه بحث صددرصد تخصصی و آکادمیکه
[پاسخ]
ممنون از پاسختان دوست عزیز ولی نمی توانم برای هیچ مادر مرده ای جا بیندازم که این کلمه “عإنتإزآرئ” انتظار است ونه چیز دیگری
[پاسخ]
به نام خدا
دست شما درد نکند برای یادداشتتان
مطمئناً این رسم الخط نیاز به آموزش دارد تا که جا بیفتد، اما رسم الخط کردی هم این سختی ها را در خود دارد و اگر بخواهیم لکی را به خط کردی بنویسیم، آن هنگام مشکلات خط کردی را متوجه خواهیم شد، مثالهایی که به خط کردی آورده شده گویای این مطلب است.
شما ثابت کنید که مێ کدام معنی را می دهد: من، یا میش یا می خواهم .
و نیز آیا شما مادرزادی می توانستید به خط فارسی یا کردی و یا لاتین بنویسید؟ مطمئناً پاسخ شما منفی است، و پاسخ خواهید داد من آموزش دیدم و یاد گرفتم،
این خط لکی هم باید آموزش داده شود و یاد گرفته شود و سپس درباره ی آن به قضاوت نشست
البته بنده از اندیشه و نظرات فرهیختگانی به مثل شما استفاده خواهم کرد تا که مشکلاتی که شاید این رسم الخط داشته باشد مرتفع شود.
با سپاس دوباره از شما
[پاسخ]
با سلام و احترام
من برای ایشان و هر کسی که برای قوم لک زحمت می کشد آرزوی موفقیت و سلامت دارم
اینکه کاری را آغاز نموده اند که به نیازی اساسی از نیازمندیهای قوم لک می پردازد خود کاری مبارک است و باید به جنابشان تبریک گفت
اما اگر انتظار این باشد که این کار بی نقص و همان چیزی باشد که ما انتظارش را داشته ایم باید تجدید نظر نمود
ایجاد یک رسم الخط در میان اقوام گوناگون از پیچیده ترین و زمان برترین دغدغه ها یی می باشد که صاحب نظران فرهنگشان به دنبالش بوده و هستند اگر نخواهیم بحث را بگسترانیم می توان در همین نزدیکیهای خودمان تکاپو برای ایجاد رسم الخط پارسی و تاجیکی را مثال زد تاجیکان نتوانستند پس از استقلال خود را به پذیرش رسم الخط کنونی فارسی یعنی رسم الخط عربی قانع کنند و آن را برای بیان زبان پارسی تاجیکی ناقص دانستند و صاحب نظران ادب پارسی هم به نقص رسم الخط کنونی در بیان زبان پارسی اذعان دارند و سالیان طولانی می گذرد که پیشنهاد هایی در این زمینه ارائه شده است که از میان چندین پیشنهاد، گروهی را نظر بر این شد که که رسم الخط لاتین بسیار راحت تر و جامع تر از بقیه پیشنهاد ها چه آنکه تنها با سه یا پنج تغییر در این حروف، نیازهای رسم الخطی پارسی مرتفع می شود (یکی اینست که برای فتحه و الف ممدود«آ» در خط لاتین بجزa یاä بنویسیمj را برای جیم میگیریم و چون برای ژ نیز علامتی لازم داریم بالای آنخط کوچکی میکشیم.Cرابرای شین میگیریم و چون برای چ نیز علامتی لازمستو چ درفارسی استعمال میشود در زیر c نقطهای یا علامتی بدین گونه میگذارینX.ç را برای خ میگیریم چنانکه در بسیاریاز زبانهایدیگر این کاررا کردهاند.qرابجای غین بکار میبریم و بدیهیست کهKبرای کاف وgبرای گاف خواهد بود.)
اما همه ما می دانیم که همین رسم الخط موجود پارسی که برگرفته از رسم الخط عربی است کلی نقایص دارد و به اذعان همه ی صاحب نظران ناتوانی ان در بیان زبان پارسی اثبات شده است از همین جا به راحتی می توان دریافت که توان بیان سایر زباهای هم خانواده های زبان پارسی را نیز نخواهد داشت پس تلاش در این زمینه جز وقت کشی و از دست دادن انرژی افراد پر تلاشی همچون جناب آقای ایتیوند نتیجه ای برای ما نخواهد بود
اما چهار شرط برای یک رسم الخط خوب و مناسب بیان شده است که شما می توانید این رسم الخط را با این چهار شرط مقایسه نمایید:
حروف مشابه یا نزدیک بیکدیگر نداشته باشد. نقطه واعراب و علامات زائد نداشته باشد. حروف آن در یک کلمه بهم بپیوندد و حروف متصل و منفصل نداشته باشد. براییک صوت ویکمخرج بیش از یکحرف بکار نرود وازحروفمرکب خودداری کنند
با تمام احترامی که برای آقای ایتیوند قائلم این رسم الخط را در چارچوب یک رسم الخط مناسب برای زبان لکی نمی بینم و اگر از این چهار شرط که نظریه ی صاحب نظران بزرگ است تنها به بند دوم آن بنگریم این رسم الخط ابداعی را کاملا رد می کند
شوربختانه به علت مشغله های فراوان، فرصت مناسب پیش نیامد تا این رسم الخط را با یک نوشتار جامع به نقدبکشم و به همین مقدار اندک بسنده نمودم
اما باید از دیدی دیگر نظرات آقای ایتیوند را مورد بررسی قرار داد:
اینکه ایشان می خواهد زبان لکی را مستقل از زبانهای دیگر مورد بررسی قرار دهد کاری بس نیکو و ارزشمند است و این دغدغه ی ایشان از اصالتش خبر می دهد
و اینکه سایر دوستان نیز دم از استفاده از رسم الخط موسوم به کردی زده اند از سر ناچاری است البته با اینکه با آقای ایتیوند در بررسی مستقلانه زبان و فرهنگ لکی موافقم و دوست ندارم آن را وابسته به زبان دیگر بدانم اما با ید عرض نمایم که رسم الخط کردی بسیار جامع و کم نقص تر از این رسم الخط است و تا حدودی می توان گفت قابل قیاس هم نیستند
امیدوارم آقای ایتیوند را روزی مدرس زبان لکی در یکی از دانشگاههای ایران بزرگ ببینم
[پاسخ]
به نام خدا
با سپاس فراوان از یادداشتی که گذاشتید
با اینکه به برخی از نظرات شما تمایل دارم، اما باید عرض کنم، می نماید که شما این مقاله ی بنده را خوب و دقیق نخوانده اید،
اینکه شما چهار شرط برای ایجاد یک رسم الخط خوب بیان نموده اید، با اینکه سخن پر مغزی می نماید اما این چهار شرط برای رسم الخط لاتین متناسب است نه رسم الخط های بر گرفته از خط عربی، چرا که خط عربی شاید هیچ کدام از این شروط را ندارد، و نیز این شروط جامعیت لازم را ندارد، چرا که اینگونه رسم الخط های کردی، فارسی، اردو، بلوچی و … را زیر سوال می برد چرا که همه این مشکلات را دارند
اما شرط سوم را بسیاری از دنشمندان رد می کنند، مثلاً شما میکنید را می کنید می نویسید، و این حرف شما را رد می کنند.
اما اینکه گفته اید رسم الخط کردی بسیار جامع و کم نقص تر است، پوزش ، بنده بسیار با این گفته ی شما مخالفم اگر این مقاله را مطالعه می نمودید و آن را به آزمایشگاه می بردید آن هنگام شاید نظر دیگری می داشتید.
درست است که خط کردی در میان کردها جا افتاده است اما در میان لک ها، لرها و دیگر اقوام ایرانی هنوز جا نیفتاده است بنابراین هیچ مزیتی در این بابت هم نسبت به خط لکی ندارد
شما نظام آوایی زبان لکی را متوجه شوید آن هنگام در مورد نوشتن به خط کردی قضاوت نمایید
با سپاس فراوان از شما
[پاسخ]
به نظر این حقیر لازم است همایشی تحت عنوان نقد و بررسی رسم الخط جدید لکی برگزار شود و یادمان باشد اگر دلسوزانه و عالمانه برخورد نکنیم و دیر بجنبیم میراث غنی گذشتگانمان به بهانه عدم و جود رسم الخط مستقل و عدم اعتماد به سرمایه های خویش مانند بوستانی رها شده به غارت رفته و همچون اشیاء عتیقه زینت موزه های بیگانه می شود و خود و فرهنگمان همچون نقاشی های میرملاس در دل تاریخ محو می شویم!
[پاسخ]
سپاس از جناب ایوه تیه ن عزیز و فرهیخته.
از زمانی که رسم خط ما از میخی به عربی تغییر یافت ما هم به تبع زبان فارسی دچار سردرگمی در ادای مصوت ها به ویژه واوها شدیم و با یک زبان بی رسم خط و سردرگم مواجه شدیم. درواقع لک ها ماندند با یک زبان بی رسم خط و یتیم یسیر که با ادبیات شفاهی اش زندگی کرد زبانی که میخی بود و عربی شده بود و این رسم خط (عربی) جوابگوی مصوت هایش نبود . حتی از این جا می توان پی برد که گویش فارسی بسیار محدودتر از زبان لکی بود که خیلی زود تسلیم خط رسم عربی شد و الفبایش را با آن آمیخت.کردها رسم خطی برای خود دست و پاکردند و تا حدودی موفق شدند اما نباید لکی را با کردی مقایسه کرد چرا که کردی با محدودیت مصوت های واو مواجه است اما این درحالی ست که زبان لکی آنقدر تلفظ متفاوت واو و حتی ” ی ” دارد که با گذاشتن علامت هایی روی این حروف کاری از پیش نخواهیم برد . به نظر شخصی من این نشانه ها را هیچ رایانه ای تعریف نکرده و نمی کند و باید برای نوشتن این حروف و مصوت ها یشان تبدیر دیگری اندیشید .
[پاسخ]
به نام خدا
با سپاس فراوان نسبت به شما دوست فرهیخته و صاحب سخن
به عرض برسانم، که تمام صامتها و مصوتهای این رسم الخط را، بسیاری از فونتها پشتیبانی می کند و می باید که اگر رسم الخطی این چنین برای نگارش لکی ارائه شد، کسانی که توانایی تعریف فونت برای آن را دارند دست جنبانده و کار را به پیش برسانند
همانگونه که ملاحظه نمودید بنده در این رسم الخط 6 کرسی تعریف کرده که به پویا بودن این خط می انجامد.
برخی شاید بگویند اگر ما به جای «أ» مثلاً «-َ» فارسی یا «ه» کردی به کار ببریم، رسم الخط بهتر می شود، اما در پاسخ عرض کنم، اگر این کار انجام گیرد دیگر ما خط پویایی نخواهیم داشت و هنگامی خط پویا نباشد، توانایی همراهی با گفتار را ندارد و هم چنین خط انعطافی ندارد. و این گونه نظام آوایی پویای زبان لکی را به مردن می کشانیم.
به هر حال از شما دوست گرامی و عزیز و تمام دوستان دیگر که قبول زحمت نمودید و مطلب این حقیر را مطالعه نمودید و یادداشت گذاشتید، بسیار ممنون و سپاسگزارم.
با سپاس فراوان
[پاسخ]
درود بر شما جناب ایتیوندی،با این کار شما دین خود را نسبت به گذشتگانمان ادا کردید،امیدوارم روزی برسد که نه تنها همه ی لک زبانان،بلکه همه ی دوستداران فرهنگ و زبان لکی بتوانند لکی را با رسم الخط مختص به خود نگارش کنند
[پاسخ]
به نام خدا
با سپاس از شما دوست گرامی و عزیز
ما را دعا بفرمایید که اگر کاری کردیم بتوانیم فردا روز در برابر خدا و ولی اش سر بلند کنیم
[پاسخ]
با سلام … اولا اینکه تمام زبانهای کردی به راحتی با رسم الخط موجود کردی قابل نگارش است چون این رسم لخط حاصل کار زبانشناسان بزرگی است که سالها روی آن کار کرده اند.
دوما این رسم الخط در واقع عربی است نه کردی و نه فارسی!!
سوما اختراع کردن رسم الخط برای یک شهر کار درستی نیست شما باید تمام لک ها را در نظر بگیرید نه فقط کوهدشت!
تعصب آدم را کور و کر می کند.
[پاسخ]
به نام خدا
با سپاس از شما
نخست اینکه، این نظر شما که تمام زبانهای کردی را می توان به خط کردی نوشت، خود زبانشانسان کرد این نظر را رد می کنند
دوم اینکه رسم الخط کردی، اردوی، فارسی، پشتو، و … بر گرفته از خط عربی اند چرا که بیشتر مسلمانان جهان گفته های خود را به خط عربی می نویسند و یا خطی که بر گرفته از خط عربی است
سوم اینکه این خط برای نگارش به زبان لکی بوده است و فرقی مابین لک کوهدشتی و یا لک دیگر جای نیست
چهارم اینکه سعی بر آن شده که این رسم الخط نظام آوایی زبان لکی را پوشش بدهد
پنجم اینکه این خط تمام گویشها و لهجه های زبان لکی را می تواند به نگاشت درآورد و پوشش دهد
ششم اینکه خط کردی شاید نتواند که زبان لکی را پوشش دهد
و …
به هر حال از یادداشت شما سپاس گذارم
[پاسخ]
جرا شما فقط حرف خودتان را تکرار می کنید دوست عزیز وقتی میبینید که همه با رسم الخط کردی راحت تر هستند. زبان لکی مانند دیگر لهجه های کردی لکی نیز کاملا با رسم الخط کردی سازگار است. تلاش شما برای زبان لکی قابل ستایش است فقط شما به جای اینکه رسم الخط اختراع کنید روی خود زبان لکی کار کنید. من نمیدونم شما کجایی هستید ولی لک ها فقط در استان لرستان ساکن نیستند از کردستان عراق گرفته تا کردستان ترکیه و ایران لک ها ساکن هستند. بدون شک لکهای ایران به ایران وابسته هستند ولی همیشه جزئی از ملت کرد (ماد) بوده اند.
[پاسخ]
به نام خدا
لکی به هیچ عنوان گویشی از زبان کردی نیست و این نتیجه بر اساس یک کار آزمایشگاهی چندین ساله در حیطه ی زبان لکی است.
زیاد هویدا نیست که لک ها از بازماندگان ماد باشند، و پذیرش این مطلب که لک ها جزء قومیت کرد باشند، بسیار آسان نیست،
همه این ادعا را نکرده اند که با رسم الخط کردی راحت ترند و این تنها نظر شماست
منظور شما از خود زبان لکی نامفهوم است، آخر رسم الخطی که نتواند نظام آوایی لکی را حفظ کند، چه فایده ای می تواند برای لکی داشته باشد
ما نگفته ایم لک تنها در لرستان است، اما به هر حال نباید زبان لکی از بین برود
با سپاس از یادداشت شما
واقعا خجالت آوره.. اینکه از زبان چینی سخت تر شد!!
بنظرم بیشتر من دراوردی و یا چیزای غیر ضروریه،بقول دوستان همون شیوه کردی ساده و کارامد تره
[پاسخ]
به نام خدا
با سپاس از یادداشت شما
نمی دانم شما چرا نخست حکم صادر می کنید و آن هنگام می گویید جرمت چیست
از ادب به دور است که بدون اینکه خطایی از کسی دیده باشید و یدون اینکه بگویید آقا این خطای توست، حکم به خجالت آور بودن امر شخصی بدهید
اگر گفته شما را پایه قرار بدهیم تمام خلاقیت های انسان هم من درآوردی است و اینگونه خط کردی هم من درآوردی است و خط فارسی هم من در آوردی است و خط اوستایی ، خط میخی، خط لاتین ، خط چینی و … هم من درآوردی است خط عربی هم من درآوردی است
اما اینکه می گویید خط کردی کارآمدتر است، پاسخ شما در متن مقاله آورده شده است
با سپاس از شما
[پاسخ]
ولی باید توجه داشته باشیم که همه چی خلاقیت محسوب نمیشه و نباید روش معرفی شده برای زبان لکی رو با خط های دیگه مقایسه کنی، اونا طی چند صد سال و یا بیشتر امتحانشونو بخوبی پس دادن و نواقصشون بخوبی برطرف شده و در ضمن خط کردی جواب مسائل مطرح شده برای لکی رو میده و ضعف عمده ای نداره
[پاسخ]
به نام خدا
با سپاس از پاسخ شما
بنده زیاد با شما آشنایی ندارم و نمی دانم که شما لک زبان هستید یا نه؟ و اگر لک زبان هستید، نمی دانم به کدام گویش زبان لکی تکلم می نمایید؟ و هم چنین نمی دانم چه اندازه بر روی نظام آوایی زبان لکی پژوهش داشته اید؟
به هر حال، اینکه شما می گویید حط کردی توانسته است امتحان خود را پس بدهد و موفق شود، آری خط کردی برای نگارش به کردی سورانی نمره پذیرش را گرفته است، اما می باید عرض کرد خط کردی توان نگارش به زبان لکی را ندارد و نمره پذیرش را نمی گیرد
شاید شما فکر می کنید می توان اشعار لکی را به خط کردی نوشت و مشکلی پیش نیاید، اما به شما عرض کنم، شعر لکی را به خط فارسی می نویسند و مشکلی هم پیش نمی آید، اما خط کردی شاید نتواند به هیچ وجه پاسخگوی نثر لکی باشد،
اما اینکه شما می گویید همه چی خلاقیت محسوب نمی شود، با این نظر شما در مواردی موافقم، هر چیزی خلاقیت محسوب نمی شود اما
از بین بردن نظام آوایی زبان لکی هم خلاقیت محسوب نمی شود
بنده هیچ گونه دشمنی با خط کردی ندارم، خط کردی هم قابل احترام است، اما به هر حال بنده که قریب 10 سال است که شب و روز در شناخت زبان و فرهنگ لکی کار می کنم و خدا را از این بابت بسیار سپاس گزارم و شاید بیش از چند هزار صفحه در این مورد مطلب نوشته ام مطالبی که شاید هنوز هیچ کسی ارائه نداده باشد و بنده هم هنوز آنها را ارائه نداده ام
و خدا را شکر بنده شاید قریب 500 صفحه و در طول شاید 5 الی 6 سال در مورد آواشناسی زبان لکی کار نموده ام
به هر حال بنده به این نتیجه رسیده ام که خط کردی توانایی نگاشت زبان لکی را ندارد
اما ذکر نکته ای لازم است بنده بر روی این رسم الخط تعصبی ندارم و زمانی خطی را ببینم که از خط ابداعی بنده قویتر باشد و نظام آوایی لکی را مد نظر داشته باشد، بنده پذیرای آن خط خواهم بود ولی هنوز موفق نشده ام که چنین خطی را زیارت کنم
با سپاس از شما
شما ظاهرا رسم الخط کردی بلند نیستید چون همه رو اشتباه نوشتید.
[پاسخ]
به نام خدا
با سپاس از یادداشت شما
بنده تا چندین سال از رسم الخط کردی برای نگارش مطالب خود استفاده می نمودم.
[پاسخ]
پس چرا همه رو اشتباه نوشتی!؟؟؟؟
[پاسخ]
به نام خدا
شاهد مثال خود را بیان بفرمایید!
با سپاس
ممنون از تلاش شما جناب ایتیوند،کر داوت ئه دورت تا همیوشه
[پاسخ]
این که لک ها بازمانده ماد(کرد) هستند تابلو است. نظرات شما با عرض معذرت غیر علمی و متعصبلنه است. یه کم مطالعه بفرمایید کلملا متوجه می شوید. یه نظر دیگه داده بودید خیلی عجیب بود برای من!!! بیشتر شبیه عوام فریبی بود تا دلیل منطقی. شما فرموده بودید که با استفاده از خط کردی آواهای لکی از بین میروند. در فارسی واژه های “سواد” و “سود” را در نظر بگیرید. واژه “و” در “سواد” “v” تلفظ میشود و در “سود” “w” حالا کجا آوای “v” در فارسی از بین رفته است!!!؟؟؟؟
[پاسخ]
جناب لک،اولاًً:حکومت ماد از خوزستان گرفته تا لرستان،کردستان،کرمانشاه،آذربایجان و قسمتهایی از عراق و حتی به سمت مرکز تا نزدیک اصفهان ادامه داشته است.دوماً:کرد واژه ایست که آشوریان به معنای کوچ نشین به تمام کوچ نشینان غرب کشور داده اند و از نظر زبانی تفکیکشان نکرده اند،سوماً:قدیمیترین آثار بدست آمده از بشر آغازین و حتی به قول شما حکومت ماد در مناطق لکنشین ایران بدست آمده است مانند:(نقاشیهای صخره ای غار میرملاس در شهرستان کوهدشت12تا15هزار سال قبل،100هزار سال قدمت ابزار سازی در دشت هومیان کوهدشت،اولین محل اهلی کردن حیوانات در دنیا در شهرستان کوهدشت با توجه به نقوش غار میرملاس،اولین سکونتگاه انسان در تپه گنج دره هرسین،قدیمیترین نمونه رقص نقش شده بر سفال ایلام(پشتکوه لرستان))و هزاران یافته و نایافته دیگر که بنده و جنابعالی از آن بیخبریم.
[پاسخ]
با سلام خدمت شما دوست عزیز تمام گفته های شما دقیق هستند و با گفته های من همخانی دارند. مادها شامل کاسی, لولویی, مانایی و … بوده اند. جاههایی مثل اصفهان و خوزستان تحط سلطه ماد ها بوده اند ولی از لحاظ نژادی خاد نیستند. من نگفتم لک ها ماد نیستند اتفاقا من گفتم جز ماد هستند و در دنیای کنونی این اقوام باستانی کرد نامیده می شوند.
[پاسخ]
با سلام
هنوز ثابت نیست، که کردها بازمانده مادها هستند و سخن شما مرجع علمی قابل اعتنایی ندارد.
به نام خدا
دلایل محکمی در دست نیست که بتوان آن را دلیل ماد بودن لک ها دانست و تازه آنکه هنوز به طور جزم نمی توان کردها را ماد دانست.
زبان لکی بیش از 3 برابر زبانهای کردی آوا دارد و رسم الخط کردی تنها بین یک سوم تا یک چهارم آواهای لکی را پوشش می دهد و نیز رسم الخط کردی آهنگ آوایی زبان لکی را پشتیبانی نمی کند و رسم الخط کردی توان پاسخگویی به نظام آوایی زبان لکی را ندارد.
تعصب کور مذمت دارد.
با سپاس از شما
[پاسخ]
نتایج حاصل از پژوهش مهندسان ژنتیک هیچ گونه تفاوتی بین کردهای شمال و جنوب و لکها قائل نیست و آونا رو از یه قوم می دونن می تونی یه کم رحمت سرچ تو فضای گسترده اینترنت به خودت بدی
[پاسخ]
گم شو کرد ترسوی بدبخت که خودتو ازادبخت جا زدی تیره ازادبخت از متعصب ترین ها به هویت لکی خودشون هستن
[پاسخ]
شما کماکان فقط متعصب هستید و دریغ از منطق
[پاسخ]
با سلام,من دانشجو هستم از طریق یکی از دوستانم به سایت شما مراجعه کردم واز مطالبتون استفاده کردم و امیدوارم که افرادی چون شما که با دل و جان زبان اصیل لکی را زنده نگه داشته,همیشه در سایه اقا امام زمان(ع) به مراتب بالاتر صعود کنند. باتشکر:سنگ سیاه مربعی(فصل بهار)
[پاسخ]
به نام خدا
با سپاس از شما
[پاسخ]
با سپاس از جناب آقای ایتیوندی امیدوارم که در این راه موفق باشی اما لازم است که این پژوهش ها به صورت گروهی همراه با نقدوبرسی صورت گیرد
[پاسخ]
به نام خدا
با سپاس از یادداشت شما،
بنده هم با نظر شما موافقم.
[پاسخ]
یه نگاه به نوشته ها و نظرات پروفسور مینورسکی و دایره المعارف بریتانیکا در مورد لکی بندازی بد نیست دوست عزیز
[پاسخ]
حتی مینورسکی با جزمیت نگفته که کردها همان ماد هستند
[پاسخ]
http://linguist2b.mihanblog.com/post/23
[پاسخ]
با سلام خدمت همکار و هم زبان گرامی جناب ایوتوندی و عرض تبریک به مناسبت چاپ کتابتان که متاسفانه دیر متوجه شدم. متاسفانه مشغله های فراوان بنده را مدت زیادی از پرداختن به زبان مادری دور انداخت وگرنه بسیار تمایل داشتم با هم همکاری کنیم در مورد زبانمان.
در مورد خط لکی شما به نظرم از لحاظ تئوریک دیدتان خوب است که میخواهید لکی گفتاری تا حد امکان در نوشتار جاری شود. ولی همان طورکه حتما تا کنون با بازخورد دوستان متوجه شده اید ، مخاطب سنجی خاصی به نظرم انجام نداده اید و البته ازین بابت بر شما خرده نمیگیرم چون مخاطب سنجی خط خود نیاز به تخصص و تجربه در حوزه های دیگر دارد. ولی باز یک نکته ی تکنیکی در تدوین خط هست که عمومیت دارد و ربطی به مخاطب سنجی ندارد و آن هم مینیمال کردن کاراکترهاست . بعضی از علائم مورد استفاده شما را خوشم آمد ولی بعضی از آنها نه. خط باید محدودیتهای بشر را در نظر بگیرد، هم از لحاظ بصری و هم از لحاظ نوشتن و آموزش. باز هم تاکید میکنم که نگاه تئوریک شما و اینکه تمام ظرائف لکی لحاظ شوند درست است اما نباید رابطه ی یک به یکی بین زبان و خط برقرار باشد تا خط خط استاندارد لقب بگیرد…
در این زمینه حرف بسیار دارم و مجال اندک کامنت همه را بیان نمیکند. انشاالله در فرصت مقتضی تماس میگیرم با شما
[پاسخ]
مشخص است که شما زبان شناسی را به صورت آکادمیک کار کرده و به ظرایف این شاخه علمی وارد هستید . متاسفانه بسیاری بدون اینکه زبان شناس باشند با خواندن یک کتاب رسم خط اختراع می کنند .
[پاسخ]
به نام خدا
با سپاس از نظر شما دوست عزیز
اینکه شما می گویید حتمن باید دانش زبانشانسی داشت تا رسم الخط اختراع کرد این نظر شما قابل نقد است چرا که زبان شناسی تنها به شناخت زبان و آواهای زبان می پردازد و نه شیوه نگارش آواها و برای ایجاد رسم الخط می باید از بسیاری از دانشها بهره برد، مثل هنر ، زبانشناسی، و …
به هر حال اینکه شما نادانسته در مورد شخصی که شاید اصلاً با او برخورد نداشته اید، حکم صادر می کنید شاید زیبا نباشد
رسم الخط کردی هم که جبرئیل (ع) آن را طراحی نکرده، تازه هنوز که هنوز است رسم الخط کردی به تکامل خود نرسیده و به رشد خودش ادامه می دهد، و ما انتظار نداریم یک شبه این رسم الخط ابداعی لکی مورد استقبال قرار بگیرد.
[پاسخ]
سلام. موفقیت خط بدون داشتن دانش زبان شناسی و یا دست کم داشتن دانش در مورد دستور زبان مورد نظر کمتر از زمانی خواهد بود که بدون استفاده از این دانش این کار بکنیم. تدوین خط هم کار یک نفر نیست. اینکه میگویم مخاطب سنجی یعنی اینکه به تخصصهای دیگری هم نیاز هست از جمله همین هنر که ذکر کردید. در تیم تدوی خط حضور زبان شناس الزامی است . آنها که در عهد باستان خط را اختراع کرده اند تا اندازه ای زبان شناسی میدانسته اند که به کار خط بیاید. هر شخصی میتواند خط اختراع کند. حتی افراد بی سواد مطلق. اما منطقی این است که کار را به کاردان سپرد. کار تیمی هم بهتر از کار انفرادی جواب میدهد. یک تیم با تخصصهای مختلف
واقعا منابعت خیلی معتبرند!!!!
[پاسخ]
به نام خدا
با سپاس از یادداشت شما
اما اینکه شما فرموده اید منابع!!!!!
بستگی به موضوع مورد بحث دارد که از منابعی استفاده شود، از شما می پرسم برای ایجاد رسم الخط کردی از چه منابعی استفاده کرده اند
[پاسخ]
به نام خدا
با سپاس از یادداشت شما
با سلام خدمت شما آقای کریمی
پاسخ بنده در جواب دوست عزیزمون “لک” داده شد، بنده هم با نظر شما موافقم و مخالفتی ندارم.
[پاسخ]
در تواریخ آورده اند سپاهیان مسلمان ترک عثمانی قسطنطنیه را محاصره کرده در دروازه شهر نشسته بودند و در
داخل شهر کشیشان مسیحی در حال جدل شدید بودند بر سر این موضوع که میخهای کوفته شده بر بدن عیسی
در لاهوت او فرو رفت یا در ناسوتش؟
دوستان اگر نگران زبان و یا گویش لکی هستیم اوجب واجبات آنست که با فرزندانمان لکی سخن بگوییم.
چند کس را در فامیل خود سراغ دارید؟
به قول شیخ سعدی: خانه از پایبست ویرانست خواجه در بند نقش ایوانست
[پاسخ]
با سلام بنده صفحه واژگان لکی را برای اتشکیل یک واژه نامه لکی ایجاد کردم… ولی متاسفانه رسم الخط شما خیلی درهم هستش میشه به صورت مرتب شده ان را قرار دهید که در صفحه ویکی پدیا بنویسیم
[پاسخ]
ای جور نیوساینه درد نمری، هَمی کسی حوصله نری بچو بگرتیا .. مه جوری بو آ گرتن آسان بووتی
[پاسخ]
بسیاز ممنون از نظز شما.
[پاسخ]
بسیاز ممنون از نظر شما
[پاسخ]
پایه ی علمی ندارد واین رسم الخط کارایی چندانی
نخواهد داشت
[پاسخ]
دوست گرامی هی به رسم خط کردی نچسبید میتوانید از رسم خط پهلوی
پشتو و اردو هم بهره ببرید
[پاسخ]
اقایی ایتوندی دمت گرم برا
تنها مونده یه کرسی زبان لکی بگیرم تو دانشگاه لرستان دیگه کار درسته کسی نمیتونه فرهنگ لکی رو بدزده
و یا زیر مجموعه خودش قرار بده
از طرف ایل ۵۰۰ هزاری بیرانوند از شما تشکر میکنم
[پاسخ]
درود …تمام توضیحاتتون عالی بود. واقعا دست مریزاد…فقط رسم الخط پیچیده س… به نظر من مانند ترکها از روش لاتین استفاده کنیم بهتره…چون نه روش فارسی جوابگوست و نه کردی و ….
زبان ترکی هم مصوتها و صامتهای زیادی داره که رسم الخط لاتین همشو پشتیبانی میکنه…
هرچند لکی بیشتر از آذری شاید حرف و صدا داشته باشه…
و البته خط لاتین حروفش زیاده و میتونه کارا باشه…
من خودم از روش کوردی زیاد استفاده کردم و شاید بشه گفت تمام حروف و آواهای لکی رو میشه نوشت ولی خب به قول شما با لحن کوردی تلفظ میشن و فقط یک لک زبان میتونه درست تلفظش کنه. اونم با دقت زیاد…پس یا باید از لاتین استفاده کنیم ویا از روشی جدید….
به نظر من لاتین راحتتر و در دسترس تره….
[پاسخ]
و البته اگه بخواهیم مانند فارسی که از رسم الخط عربی استفاده کرد و موفق هم شد. تبعیت بگیریم باید از روش گوردی استفاده کنیم و خود بسیاری از حروق را ابداع کنیم و به آن اضافه کنیم… و البته باید یادبگیریم گه چگونه تلفظشان کنیم…
مانند فارسی که گ و چ ژ و…. را به عربی اضافه کرد…
ولی خب در مصوت ها هنوز مشکل هست چون اعراب گزاری واقعا حوصله میخاد…
هرچند سخته ولی شاید با تغییراتی در رسم الخط کردی بتوان کاری کرد…
چون لاتین هم برای تمام لک ها روان و آسان نیست…
[پاسخ]
با سلام و درود
خیلی از این آواهایی که شما برایشان حرفی را اختصاص داده اید الان دیگه از بین رفته و فقط لک های قدیمی تلفظ اونهارو بلدن-رسم الخط باید مناسب لک های امروزی باشد و ضمنا رسم الخط لاتین بهتر از رسم الخط آرامی است و راحت تر-البته این رسم الخط هم که شما درست کرده اید اگر لاتین باشد مناسب است هرچند که یک سری از حروفش را واقعا باید حذف کرد-مثلا حرفی که ما بین *د* و *ت* باشد و …را لک های معدودی میتوانند تلفظ کنند-نکته بعدی اینه که رسم الخط باید طوری باشه که اقوام نزدیک به لک مثلا کلهر ها هم بتوانند از این رسم الخط و ادبیات ما بهره گیرند و ما هم بتوانیم از ادبیات آنها استفاده کنیم-بهر حال نباید مطلق به لک ها نگاه کنیم و نباید فراموش کنیم که لک ها و کلهر ها و فیلی ها و لرها با هم ارتباطات تنگاتنگی دارند…برای ایجاد یک رسم الخط باید به گفتار همه ی مردم لک زبان توجه کرد-این رسم الخط نه تنها برای لک های لرستان،بلکه برای لک های کرماشان و ایلام بسیار سخت و مبهم است…ممنون از تلاشتون
[پاسخ]